GEO-TRIVIA (15)

Gezocht: Koninkrijk voor één dag

Gevonden: Roethenië; Republiek voor één dag

(Daar schreef ik in augustus 2013 het volgende stukje over:)

De verborgen geschiedenis van Europa

Ik kreeg de volgende reactie van Edo Haitsma:

Geachte heer Van den Boogaard,

Op internet ben ik aan het zoeken naar een boek dat landen beschrijft die (heel) kort hebben bestaan. Zo was er eens een koninkrijkje in Europa dat één dag heeft bestaan. Ik heb daarover eens een artikel in een krant gelezen. Helaas is mij de titel van dat boek ontschoten en weet ik niet meer in welke krant dat gestaan heeft.

Al zoekende kwam ik op uw site terecht. Een prachtige site, met heel bijzondere wetenswaardigheden op aardrijkskundig gebied. Vooral de verdieping met foto’s hoe een situatie ter plaatse is, geeft meerwaarde.

Vanwege uw bijzondere aardrijkskundige kennis, vroeg ik mij af of u misschien de titel van het boek kent waar ik naar op zoek ben.

Ik hoop een reactie van u te mogen ontvangen.

Met vriendelijke groet,

Edo Haitsma

Roethenië : De Republiek van één dag

Ik kende het boek niet en wist ook niet om welk koninkrijk het ging. Maar ik had wel een vermoeden waar ik moest zoeken.
      En jawel: Het boek heet ‘Vergeten Koninkrijken’ en is van de Britse historicus en schrijver Norman Davies. Ik heb ‘t direct aangeschaft. Fascinerend boek, met veel kennis van zaken geschreven , vrijwel steeds boeiend en verrassend.

     
Hoofdstuk 13 gaat over de republiek -dus niet koninkrijk- van één dag: Rusyn of Carpatho-Ukraine (Engels) ook wel Roethenië of Karpato-Oekraïne (Nederlands), Kárpátalya (Hongaars), Podkarpatsko (Slowaaks) en Zakarpattia (Oekraïens). Dit geeft de verwarring, de onrust, diversiteit en etniciteit van dit gebied al een beetje aan.
      De bewuste dag was 15 maart 1939. Hieronder een kaartje van de republiek zoals die er toen uitzag.

Zakarpattia

Roethenië hoorde voor de eerste wereldoorlog bij het Oostenrijk-Hongaarse keizerrijk. Tussen beide wereldoorlogen was het onderdeel van Tsjechoslowakije.

Kaartje hieronder.

Tsjechoslowakije 1938

Op 15 maart 1939 viel het Duitse leger Tsjechoslowakije binnen. Bohemen met Praag en Moravië met Brno werden bezet en tot protectoraat van Duitsland verklaard.

Direct scheidde Slowakije zich af en toen deden de Rusynse leiders hetzelfde.

      President werd de Grieks-katholieke geestelijke Avgustyn Voloshin , de staatstaal was Oekraïens, de vlag bestond uit een gele en blauwe horizontale band en het volkslied was ’’ Shche ne vmerla Ukraina’’ (Oekraïne is nog niet ten onder gegaan). De grootste stad Oezjhorod was toen al bezet door Hongarije en daarom werd Choest de hoofdstad.

      Maar de Hongaren die met de Duitsers samenwerkten, sloegen onmiddellijk toe. Met goedkeuring van Hitler werd de jonge republiek bezet en op 16 maart 1939 kondigde radio Budapest aan, dat Kárpátalya na 21 jaar weer herenigd was met het moederland.

      De Britse auteur Michael Winch was die dag in Roethenië en schreef er een boek over, met name over de dag ‘dat ik op dezelfde plek in drie landen was’. (Dus in Tsjechoslowakije, Roethenië en Hongarije).

Hij schrijft op 15 maart ondermeer: ‘De Oekraïeners waren eindelijk een vrij volk. Vanaf elk huis wapperde een geel met blauwe vlag. De kleuren blauw en geel waren te zien in elk knoopsgat, op elk paard, op elke cafétafel. De doodsbange Joden schilderden zelfs blauwe en gele banden rond hun winkelruiten. De eerste bijeenkomst van het parlement, die al zo lang was uitgesteld, zou nog diezelfde middag plaatsvinden. Buiten de regering leken wij de enige mensen in de stad die wisten dat de Hongaren in opmars waren. Maar waar waren de Duitse vliegtuigen?

En verder: ’Toen we Choest rond het middaguur verlieten, waren alle gendarmes verdwenen. De straten werden bewaakt door de Sitch en door Duitse kolonisten die swastika’s droegen. Het voelde alsof we hulpeloze kinderen op de slachtbank achterlieten.’

      In Karpato-Roethenië bleef het onder Hongaars bewind relatief rustig in de tweede wereldoorlog. Maar in 1944 kwamen de nazi’s, die er voor zorgden dat de Joodse bevolking nagenoeg geheel werd uitgeroeid. Niet lang daarna kwam het Rode Sovjet-leger, dat zoveel mogelijk Hongaren oppakte, die naar de Goelag-archipel werden gedeporteerd. President voor één dag Voloshyn werd naar Moskou gebracht waar hij werd geëxecuteerd.

      Het bleef daarna zo’n vijftig jaar redelijk stil in Roethenië, dat een district in de Sovjet-Unie werd. Na de onafhankelijkheid van Oekraïne in 1991 werd het een district in dit land. In 2002 werd Voloshyn uitgeroepen tot Held van Oekraïne.

      Anno 2013 wonen er ook Roethenen in Roemenië , Polen, Hongarije en vooral Slowakije.

Net over de Slowaakse grens bijvoorbeeld ligt het plaatsje Medzilaborce, waar een bijzonder museum staat ter ere van de familie Warhola, in de Verenigde Staten beter bekend als Warhol. De ouders van Andy Warhol waren Roethenen en kwamen hier vandaan. Daar schreef ik al eerder over, want ik ben in 1995 in dat museum geweest. Er is daar een hele etage ingericht met echte Andy Warhols
      Ga naar REIZEN 35.

Klik HIER voor alle GEO-TRIVIA