Gegevens


Een ooit onbereikbaar eiland


De ferry van de consul


(Door Rolf Weijburg)
De belangrijkste bestemming tijdens de reis met de filmploeg door het Afrikaanse São Tomé e Príncipe (het op 24 na kleinste land ter wereld -nog altijd ruim 40 keer zo klein als Nederland-), was een bezoek aan het eiland Príncipe.
       In de jaren tachtig was het eiland “voor straf” een tijd lang afgesloten van de rest van het land en onbereikbaar, maar nu, in 2017 was er een ander probleem. Uiteraard wilden we graag per boot naar het eiland maar de ferry naar Príncipe was gezonken waardoor het eiland over zee niet meer te bereiken was.

 

Gelukkig was er echter de honorair Consul van België. Ik had ergens gelezen dat hij in Griekenland een kleine ferry had gekocht, het schip naar São Tomé had gevaren en er een wekelijkse dienst op Príncipe mee zou starten. Omdat het niet helemaal duidelijk was of het schip echt in de vaart was, contacteerde ik de Consul per e-mail. Ik vertelde hem dat we met een filmploeg naar São Tomé zouden komen en dat we graag per schip naar Príncipe wilden oversteken.
      “Geen probleem” antwoordde de Consul per ommegaande. Er was weliswaar vooralsnog geen dienstregeling, maar het schip, de MV Amfitriti, was wel degelijk in de vaart en voer op onregelmatige tijden naar Príncipe. Reserveren was helaas niet mogelijk.

Waarom er nou in godsnaam een Belgische Consul op São Tomé moest zijn is me een beetje een raadsel. Misschien was hij daar wel om de belangen van het deels Belgische bedrijf Agripalma, dat bezig was grote delen van het woud in het zuiden van São Tomé te kappen om er enorme oliepalmplantages neer te zetten, te behartigen. Maar dat bedenk ik zo maar even.

Film

We ontmoetten hem direct al de eerste dag toen we in de stad aan het filmen waren. Hij stopte zijn auto en we maakten een praatje. Daarna zouden we hem nog vele malen op allerlei verschillende plekken ontmoeten. Vaak in gezelschap van een hoge regeringsambtenaar of vriendjes uit België of Duitsland die even waren overgevlogen om wat zaakjes te regelen of te genieten van hun Santomese buitenhuis en lokale vriend of vriendin.
      De Consul was een man van netwerken, iemand die iedereen kende en overal opdook. Als Maltezer Ridder was hij ooit aangesteld als eerste secretaris op de ambassade van de Orde van Malta op São Tomé en later werd hij door de Belgische regering tot honorair Consul van België op het eiland benoemd. Een man met vele agenda’s, een kleurrijk persoon, een graaf ook nog eens, allervriendelijkst maar ook een regelaar, iemand die zijn vele contacten op de juiste manier kon inzetten voor allerlei zaken. En dat ook deed.

James Berisha

Op zijn site Flying for Kosovo raakte James Berisha, een Kosovaar die, nadat bleek dat internationale erkenning van de nieuwe staat Kosovo nogal haperde, vanaf 2009 met een klein vliegtuigje de Europese hoofdsteden, alle landen in Amerika en de Cariben en later ook iedere hoofdstad van Afrika aandeed om de regeringen te overtuigen van de noodzaak om Kosovo als land te erkennen, niet uitgepraat over de Consul die niet alleen een diplomatiek paspoort van de Orde van Malta voor hem regelde, maar hem ook talloze introducties bij de regeringen van menig Afrikaans land had kunnen verstrekken.
 

Noodlanding    

Het project  Flying for Kosovo kwam jammerlijk ten einde toen Berisha in mei 2011 met een defect geraakt vliegtuig ergens in de Soedanese woestijn een noodlanding moest maken.


Haven

We waren naar de haven gelopen. De ferry van de Consul lag met open laadklep aan de kade. Vanavond zou het schip vertrekken voor de ruim twaalf uur durende overtocht naar Príncipe. De passagiers begonnen al vroeg de haven binnen te druppelen.

Een enorme heftruck zwaaide containers  over de hoofden van de wachtenden.
      Uiteraard liep de Consul er ook druk regelend rond. Hij was in het gezelschap van een Duitse vriend, een zakenman en de enige die in een benauwd pak met stropdas door de tropische hitte op de kade rondsjouwde. De Consul bemoeide zich met het inschepen van allerlei bouwmateriaal, grote bundels staaldraad, zakken cement, een betonmolen.
      “Er zijn slechts een paar cabines op het schip”, zei hij toen zijn lading aan boord was. “Die zijn helaas allemaal bezet. Als ik eerder van jullie komst had geweten had ik een cabine kunnen aanbieden.Het was zíjn boot, dus dat had zomaar gekund. “Maar jullie kunnen je bagage en al het filmmateriaal veilig opbergen in de captain’s meeting room. Vraag naar Rasta, die wijst jullie de weg.”

Hij wenste ons een goede reis, stapte samen met zijn overdressed zakenvriend in zijn grote 4x4 en reed het haventerrein af.
      Nadat de vracht was ingescheept - bouwmaterialen, kratten bier, enkele oude containers, houten kisten, een paar grote kunststof watertanks , een vrachtwagentje en een kleine bulldozer -, was het donker geworden en mochten de passagiers aan boord. Iedereen werd op naam afgeroepen. Rasta, een grote donkere man met inderdaad rastahaar, bracht ons naar de captain’s meeting room waar we de bagage veilig achter slot en grendel konden achterlaten.  De scheepskantine was vrijwel direct volgestroomd met passagiers die zich in een mum van tijd alle banken, tafels en grote delen van de vloer als slaapplaats hadden toegeëigend. Wij installeerden ons op een aantal houten banken buiten op het dek.

Stempel

Midden in de nacht brak een heftig onweer los. Bliksem, windvlagen en zware regen dwongen ons naar binnen waar we Rasta ervan konden overtuigen ons in de meeting room te laten slapen. Het was klein en krap en we sliepen half over elkaar op de grond, maar het was er in ieder geval droog. Op het bureau lag een stempel dat ik bij wijze van souvenir afdrukte in mijn notitieboekje.

De volgende ochtend was het rustig en droog. Vanaf het dek zagen we de grillige vormen van Príncipe eiland opdoemen uit de ochtendmist.
      We voeren langs de oostkant van het eiland en draaiden de diepe baai in waar aan het einde het kleine hoofdplaatsje Santo António lag verscholen.

De aanlegsteiger was nog niet aangepast aan de hoogte van de Amfitriti en iedereen moest door een aantal stevige Principers aan land worden geholpen.

Ik stond nog maar net op de kade toen een blanke jongeman op mij afstapte.
      “Are you part of the Dutch filmcrew?” Het was een Zuid Afrikaan.
De Consul van België had hem gestuurd.
      “Onze chauffeur komt u om twaalf uur ophalen bij uw hotel , dan rijdt hij u graag naar het noorden van het eiland voor een bezoek aan ons nieuwe luxe-resort Belo Monte.”

 

 


Rolf Weijburg's Atlas van de 25 kleinste landen in de wereld

Klik HIER voor alle afleveringen



 

 

Gegevens


Een leven zonder nieuwe media

Mijn kleinzoon Camiel (15) moet voor school een werkstuk maken over de tijden van weleer, toen er nog geen nieuwe media waren. Geen computers dus. Geen Internet, geen mobiele telefoon, geen sociale media, geen videogames, digitale foto’s, virtual reality etc. Hij kwam ons daarover interviewen. Wij moeten met verhalen komen over die bizarre tijden.

We gaan terug naar september 1957. Ik ben twaalf jaar en zit in de eerste klas van het Lorentz Lyceum in Haarlem. Je moest daar in die tijd toelatingsexamen voor doen.
Wij hadden thuis nog veel meer dingen niet. Geen telefoon, geen ijskast, geen (af)-wasmachine, geen warm water, geen oven, geen auto en geen televisie om maar wat te noemen.     
      Camiel schrijft het allemaal op. Veel dingen wist hij natuurlijk wel, maar dat het zo erg was… Nee.

Wij keken wel eens naar de televisie bij de enige buren in ons huizenblok, die al zo’n ding hadden. Gezellig bij elkaar zitten met de gordijnen dicht
      En waar keken we dan naar?
Ik heb de VPRO-Gids erbij gehaald van 19 september 1957. Er was één net en de enige uitzending die dag duurde van acht uur tot tien uur ’s avonds. 

Het NTS-Journaal werd drie maal per week uitgezonden. Er was op 19 september nog geen presentator. Die zou aantreden op 1 oktober. Het was Coen van Hoewijk.
      Luipaard op Schoot zou worden uitgezonden tot 1 juni 1968.
Oudtshoorn ligt in het zuiden van Zuid-Afrika halverwege Port Elizabeth en Kaapstad.  Anno 2018 zijn er drie struisvogelfarms: Highgate Ostrich Show Farm, Safari Ostrich Farm en Congo Ostrich Farm. Ze trekken veel toeristen.
      Zululand ligt in het oosten van de provincie Kwazulu-Natal.vlakbij de Indische Oceaan. Zulu-dorpen zijn er nog vooral voor toeristen..  

En luister HIER naar het Cosmopolitan Orkest van Jos Cleber.
      En naar Mieke Telkamp met haar smartlap De drie klokken.

 

 

Gegevens

 

Sterilisaties & Voetenpercussie 

In januari 1994 was het erg heet in Maputo, de hoofdstad van Mozambique in het zuiden van Afrika. Ik logeerde bij Rob Pannekoek, een Nederlander die daar via een soort uitwisselingsprogramma terecht was gekomen. Er was geen airco in dat huis, dus ik kocht de tweede dag een ventilator, die een uur later prompt uit de auto werd gejat.
     Rob Pannekoek was gegrepen door het land, zijn cultuur, zijn mensen en vooral zijn muziek. Omdat de temperaturen overdag opliepen tot meer dan veertig graden, stonden wij ’s ochtends om vier uur op. Rob was in Nederland zanger geweest bij de Rockgroep The TitBits en zette dan muziek op van lokale groepen. “Man, man, die kunnen er wat van”.
      Hij was verliefd geworden op een Mozambikaanse en had zijn sterilisatie weer ongedaan laten maken, want anders kon er niet getrouwd worden. Het waren dat soort problemen, die hij heel openlijk en humoristisch bij een drankje besprak. Er waren trouwens nog veel meer problemen, want ik moest proberen vanuit Maputo een rechtstreekse radio-uitzending van twee uur te verzorgen. Daarvoor had ik één van de allereerste satelliettelefoons bij me inclusief een modem om het telefoongeluid te kunnen digitaliseren. De elektriciteit in Maputo viel regelmatig uit en als dat tijdens de uitzending zou gebeuren, zouden we uit de lucht zijn. Om dit op te lossen had ik voor noodgevallen een grote generator geregeld, die met de hand aan een touw moest worden opgestart. 
  
      Wij sliepen overdag van twaalf tot vier, werkten weer door tot een uur of tien en dronken dan een paar glaasjes whisky. Dat had ik op zijn verzoek meegenomen. Zijn vrouw keek ondertussen naar Braziliaanse soaps, want dat kunnen ze daar in die voormalige Portugese kolonie goed verstaan. 
      's Avonds konden we er niet met de auto op uit. In de straten van Maputo lagen namelijk roosters, waardoor regenwater werd afgevoerd. Maar veel van die roosters waren gestolen door mensen, die ze gebruikten om er vleesjes op te roosteren. Gevolg: Er zaten in alle wegen enorme gaten, die je 's avonds niet meer zag.

      Er zou in die uitzending ook live muziek gemaakt worden. Rob had in Mozambique Nambu-Producties opgericht, een instituut dat bedoeld was om de cultuur van het land uit te dragen. Hij kende veel muzikanten, maar vond dat ik een Makwayela Dance moest laten horen. Daarin zingen mannen a capella en begeleiden zichzelf met voeten-percussie. Instrumenten komen er verder niet aan te pas. Op een zondagmiddag gingen we naar een lokaaltje waar een groep van zo’n tien mannen aan het repeteren was. Ik vond het fascinerend en legde de groep vast.
      Hoe ik dat allemaal met een paar simpele microfoons en eenvoudige apparatuur moest registreren wist ik toen eigenlijk ook niet. Ik was immers programmamaker en geen radiotechnicus. Maar ook hier was in voorzien, want ik had een cassettebandje met die muziek klaarliggen als het allemaal niet om aan te horen zou zijn.
      Het lukte echter wonderwel en twee jaar later kwam de Grupo cultural de dança tradicional Moçambique naar het Nederlands Wereldmuziekfestival. Het werd een groot succes.

Rob Pannekoek is inmiddels al weer meer dan twaalf jaar dood.
      Laten we op hem een whisky drinken en luisteren naar de Makwayela Dance.

Of luister naar hemzelf met The TitBits in River

       


Klik HIER voor alle Ontmoetingen



Gegevens

De rijmelaar & de psychiater

De Van Eedenstraat in Haarlem ligt in een enigszins voorname wijk in het zuiden van het stadscentrum. Vlakbij het Frans Hals Museum. De Ten Katestraat ligt meer naar het oosten in de Oude Amsterdamse Buurt, een wat mindere wijk. Verder verwijderd van het centrum en het Frans Hals Museum.  

Is dit symboliek?
Het zou kunnen, maar ik denk niet dat er bewust voor gekozen is.
Hoewel!

J.J.L. ten Kate (1819-1889) was een dominee-dichter met een hoge productie. Hij rijmde gemakkelijk en schreef vrij simpele verzen, die er bij de gegoede burgerij goed in gingen.
      Frederik van Eeden (1860-1932) was een romancier (De kleine Johannes) en een psychiater-dichter. Samen met Willem Kloos, één van de voormannen van ‘’De Tachtigers’’, een beweging die zich onder meer afzette tegen het establishment.
      Toen hij 25 jaar was verscheen zijn bundel Grassprietjes onder het pseudoniem Cornelis Paradijs.  Daarin veegt hij de vloer aan met de dominee-dichters en andere rijmelaars.


Aan J.J.L. ten Kate

Ten Kate! Ten Kate! 
O koning der cantate! 
Die hupp'lend in het priesterkleed, 
Den lusthof onzer taal betreedt, 
De schoonste bloemen plukkend, menglend, 
Met bonten zwier ze strikkend, strenglend, 
Verenglend 's levens duistre sfeer, 
Ons minzaam dichtend naar de Heer! 
O, J.J.L. ten Kate, 
Wie zou u kunnen haten?

Ten Kate! Ten Kate! 
O, dichter boven mate! 
Uw ademtocht is Poëzie, 
Uw lach is Kunst, uw traan Genie, 
Wanneer uw wiekjes speelsch zich reppen, 
Of als een aad'laar opwaarts kleppen, 
Bij 't scheppen van de Schepping zelf, 
Kompleet, met aarde en stargewelf. 
O, J.J.L. ten Kate, 
O, vorst van rijm en maten!

Ten Kate! Ten Kate! 
Hoe glanst gij in uw state 
Van ethisch en irenisch licht! 
Beheerscher van 't godsdienstig dicht! 
Van Gods genade spelmeijer 
Met onze taal! Wie kan er blijer 
En vrijer zingen tot Gods eer! 
Wie schendt u aan, wie velt u neer? 
Neen, J.J.L. ten Kate! 
Laat vrij benijders praten!

Zing op! Zing op! ten Kate! 
(Gij kunt het toch niet laten) 
Laaf onze ziel aan Harmonie, 
Al wat gij zingt is Poëzie! 
Zing dartel, speelsch of vroom van zinnen 
Op kerken, vorsten of vorstinnen, 
Wij minnen alles wat gij doet: 
Want wat ten Kate schrijft is goed! 
Zing, J.J.L. ten Kate, 
Ten aller vromen bate!

        
Was het nu echt zo beroerd wat Ten Kate maakte? 

Ach….

Van J.J.L. ten Kate

Sonnet op het sonnet

Geverfde pop, met rinkelen omhangen,
Gebulte jonkvrouw in uw staal’ korset.
Lamzaligste aller vormen, stijf Sonnet!
Wat rijmziek mispunt deed u ’t licht erlangen?


Te klein om één goed denkbeeld op te vangen,
Voor epigram te groot en te koket,
Vooraf geknipt, koepletjes voor koeplet,
Knooptge onverdiend in onze minnezangen.

 

Neen! De echte Muze eist vrijheid, en het Lied
Onhoudbaar uit het zwoegend hart gerezen,
Zij als een bergstroom die zijn band ontschiet!


Gij deugt tot niets, ten zij het deugen hiet,
Om, enkel door de broddelaars geprezen,
Op GEYSBEEK een berijmd vervolg te wezen.

Later bij de honderdste geboortedag van Ten Kate, zal Frederik van Eeden een spijtbetuiging voorlezen.
Hoewel!

Spijtbetuiging aan J.J.L. ten Kate

Ter gelegenheid van de honderdjarige geboortedag van J.J.L. ten Kate

Frederik van Eeden

Niemand zal wel denken dat het mij te doen is om bij de dominees in de pas te komen als ik een enkel woord wijd aan de nagedachtenis van J.J.L. ten Kate. Ik gevoel er behoefte aan.

Ik heb eens een ruiter met steentjes beschoten uit een katapult. De aanval had alle succes dat een kwa-jongen kan begeren. Het paard ging ervan door en de ruiter had veel werk om in 't zadel te blijven. Ik heb toen een zwaren gang gedaan en ben den ruiter excuus gaan vragen. Jarenlang voelde ik een zeekre schaamte als ik hem ontmoette of zijn huis voorbijging. Toen ik zelf later eens het mikpunt werd en bijna uit het zadel ging, herdacht ik mijn daad met nog duidelijker gevoelens. Twee zaken behoren bij den goeden ouderdom. Namelijk meer verdraagzaamheid en meer waardering. Het bij elke kwetsing opstuwende zelfgevoel is noodig voor de jeugd, om zich te handhaven, de vinnige kritiek om de standaard van het goede werk niet te laten zakken. In den goeden ouderdom schijnt dit alles niet zoo dringend noodig meer. Men behoeft zich nu niet meer te verontrusten over den grooten aanhang en de groote bewondering die J.L.L. ten Kate ten deel viel-en een eerbiedwaardig mensch, die het zeer goed meende, en ook meenig goed vers gemaakt heeft, vinnig te bespotten, dat is actie uit de vleegeljaren, waarop men later niet trots is.

Ten Kate wordt nu niet meer over het paard getild-en er zijn nu nog wel anderen in tijdelijk aanzien, die meer spot verdienen dan hij. Ik heb een studenten-tijd gehad, maar ik gevoel geen recht om dien tijd-zooals veelen doen-tot de goede en noodzakelijke levens-perioden te reekenen. Ik heb mee-gedaan aan fuiven en baldadigheeden met heimelijke afkeer, en een gevolg van van stijgende schaamte. En tot die dingen, waarvoor ik toen te oud en te wijs had behooren te zijn-reeken ik ook: mijn spotternij teegenoover drie eerbiedwaardige mannen, Nicolaas Beets, Allard Pierson en J.J.L. ten Kate. Bij Pierson heb ik het door een persoonlijk bezoek zooveel mogelijk goedgemaakt-bij de andere twee is dat niet gebeurd en het gevolg is een pijnlijke herdenking. Het was voor een volwassene -als ik toen mocht heeten- niet waardig en niet correct -evenmin als het stuktrekken van een huis-schel. Ik wil ook geen verzachtende omstandigheden pleiten - maar voor de jongeren van deezen tijd nog meedeelen, dat het de omgeeving was van de `helden van tachtig' die tot zulke baldadigheden den stimuleerende bijval schonk. Voor Kloos en zijn satellieten kon het nooit heftig genoeg. En wie onttrekt zich geheel aan den invloed van een prijzenden kring? Men neeme nu ten Kate's verzen nog eens ter hand, en men zal zien dat het meer is dan vlotte rijmelarij.


Klik HIER voor alle ZoekPoëzie