MET VACANTIE NAAR DUITSCHLAND
1931 en 1932
Jan van Vrede was begin 20, toen hij met zijn verloofde Mimi twee opeenvolgende jaren, in 1931 en 1932, naar Duitsland op fietsvakantie ging. Het moet een aantrekkelijke reisbestemming zijn geweest, want toendertijd kreeg je in de Weimar Republiek (1918-1932), steeds meer Reichsmarken voor je Nederlandse gulden. Ze reisden zo goedkoop mogelijk; ze reisden deels per trein, maar vaker met de fiets en legden flinke afstanden af. Honderd kilometer per dag, op zo'n ijzeren, vooroorlogse fiets, zonder versnellingen, was geen uitzondering. Ze overnachtten onderweg in jeugdherbergen, in een "JH", een Jugend Heim.
1931
Jan begint in 1931 een kasboek, tot op de halve cent5 nauwkeurig. Hij noteert bij vertrek, op 20 juli 1931, niet alleen de waarde, maar zelfs de nummers van de bankbiljetten, die hij en Mimi inbrengen voor hun vakantie.
Hij: 2 biljetten van ƒ 25 en 5 biljetten van ƒ 10 en 5 biljetten van RM10
Zij: 1 biljet van ƒ 100 en 2 biljetten van RM20
Tezamen nemen ze 200 Gulden en 90 Reichsmark mee.
Maar na wat uitgaven genoteerd te hebben, laat Jan het er na een dag bij zitten:
20/7 vlaaitjes in Weert : ƒ 0,40
van Simpelveld naar Aachen, van Aachen naar Köln per trein met fietsen RM7,80
slaapgeld Mimi 0,60
postzegel 0,20
Regen en zonneschijn, maar alles is toch mooier in Duitschl.
Zelf fietsen verzorgen a/d trein
eten 1,60
slaapgeld 1,00
brief 0,35
Het saldo van de uitgaven die dag, wordt genoteerd in Reichs Marken: 11,50
Later, op 22 juli, noteert hij nog: Linzer Schloss van 1365. gegen den bösen andermacher und für das Rheinzoll. thans in bezit van fam Anton Feith.
Geen idee, wat Jan bedoelt; Anton Feith was een bekende orgelbouwer uit Düsseldorf.
En dat is het.
Na afloop van hun vakantie reconstrueert hij nog secuur, per dag, de precieze route die ze hebben afgelegd van maandag 20 juli 1931; Amsterdam-Maastricht-Simpelveld-Aachen- Köln, tot en met vrijdag 31 juli 1931: Apeldoorn-Harderwijk-Amsterdam.
1932
Zuinig als hij is, begint Jan van Vrede op dezelfde bladzijde als waar zijn notities uit 1931 eindigden, een kas/dagboek van de 12-daagse fietsvakantie met Mimi van 1932, die begint op 19 juni en eindigt op 30 juni 1932.
Hun vakantiebudget is dan ƒ 61,50. omgewisseld in 102,20 Reichs Marken , ofwel zo'n RM 8,50 per dag voor z'n tweeën. ƒ 2,50 p.p.p.d. Voor de zekerheid nemen ze ƒ 73,735 mee als reserve.
19/6 Op fiets naar Nijmegen. nog op bezoek bij Hannes, Arnhem. Met veer over de Waal. Weer: bewolkte lucht, en af en toe een druppeltje regen. Prachtige weg A'foort, Ede, Arnhem. Kaart naar huis gezonden.
20/6 Vannacht goed geslapen. Vandaag over de grens. Visitatie. Waren streng ten opzichte van levensmiddelen. Tabak, gedeeltelijk moeten afgeven. Het weer is prachtig. Hele dag in de trein. Van Kleef naar Köln. Zoo zonder kaarten i/d trein gestapt naar Bingen. Overstappen i/ Krefeld. Dienst plaats in jeugdherberg Bingen, daarna gegeten in Salzstrasse, Salztor. Snijbonen, geb. aardappelen, braadworst 1/2mtr lang, 2 broodjes Kartoffelsalat met elk 2 sp.eieren en natuurlijk glas Rijnwijn, daarna een beetje rondgewandeld en ansicht gepost In Rijnpark gezeten. Mimi om 9 uur naar bed.
Medegenomen ƒ 73,735
Uitgegeven 19/6 -1932
Nijmegen 2,60
terug van Mimi 0,10 2,50
over 20/6-'32 71,235
Medegenomen RM 102,20
uitgegeven
20/6 voor invoerr. 0,30
treinkosten m/fietsen
van Kleef n/ Köln
2x 4,80 + 2x 0,80 11,20 11,50
RM 90,70
treinkosten m/fietsen Köln-Bingen 13,90
,, fietsen 3,80
fooi conducteur 0,25
broodjes in Köln 0,30 18,25
72,45
verband Mimi 0,50
eten in Bingen met fooi 4,20 4,70
67,75
1/2 brood 0,31
slaapgeld 1,20 + 0,60 1,80
anzichtkaart 0,22 2,33
65,42
melk 0,20
65,22
te kort ? 1,05
Jan heeft blijkbaar -gezien het sommetje in de kantlijn- nog maar 4,17 in z'n portemonnee terwijl er 5,22 in zou moeten zitten.
Het 'slaapgeld' dat betaald moest worden in de JH, werd voor elke bezoeker apart berekend, netzoals natuurlijk de slaapplaats. Jongens en meisjes apart.
Oja, zou Mimi ongesteld geworden zijn op hun tweede vakantiedag ?
21/6 Van Bingen naar Worms over Ingelsheim. Voorbij Ober-Ingelsheim staat sterfhuis van Multatuli en gedenkplaat voor de onder de regering van Napoleon gereedgekomen verkeersweg. Daarna doorgefietst naar Mainz over nogal bergachtig terrein. Mainz bekeken en vandaar naar Worms gereden. In Worms gegeten in vegetarisch restaurant Schildergasse voor 0,60 p.p. We hebben daarvoor gehad: soep, aardappelen, sla, en eieren (gebakken) en pudding met aardbeien. Toen ons een beetje opgeknapt en op zoek naar R.Zietz. Na veel gesnor eindelijk gevonden. De menschen waren natuurlijk net de deur uit. Volgende dag maar weer d'r naar toe. Oma deed ons open - waren bijna te laat in JH.
21/6 RM 64,17
koffie in Bingen 0,20
appelwijn 0,20
aardbeien 0,40
filmpak 4,00
thermosflesch 0,80
slaapgeld Worms 1,80
brood 0.45
6,85
avondeten
soep, aardappelen, sla en
eieren gerecht, pudding en
aardbeien 1,20
8,05
56,12
22/6 Vanmorgen Worms bekeken, stad rondgewandeld. Dom vanbinnen bekeken, kosten 0,40. Kaarten gekocht voor mijn vader en moeder, Bets en tante Zietz in Embden. Daarna op bezoek bij fam. Zietz waar ons een bijzondere ontvangst werd bereid. Aardige menschen. Het begon al met cognac en wijn en koek en sigaren. Daarna gewandeld met ons 4en. Stadsmuur en ronde Andreastor gekiekt. 's Middags gegeten, warm. Tomatensoep, knolletjes, kalfsvleesch, en natuurlijk wijn daarbij. Pruimen na. Foto's bekeken. Gezwommen met Inger en Ernst. Water was koud. Sterke stroom. Na het zwemmen geschuild voor de regen in ijssalonnetje. Daarna oorvijgen met koffie en allerlei andere broodjes. Fototje gemaakt van de geheele familie. Tegen 8 uur weer gegeten, Kartoffelsalat, warme ..tomaten, en brood met worst. thee, tot slot aardbeien en wijn, daarna slapen
22/6 56,12
aanzichtkaarten 0,55
Dom bezoek 0,40
tram naar bad 0,40
baden en chocola 0,85
baden 0,80
ijs 0,35
tram terug 0,60 3,95
52,17
Ernst 17,5 cent gegeven voor zijn
muntenverzameling
23/6
melk 0,26
slaapgeld 2e keer Worms 0,80 1,06
51,11
23/6 Van Worms naar Heidelberg. Vanmorgen om 6 uur goot het. Langzaam voortgemaakt en om 10half op weg. Onderweg regen. Foto van de brug over de Neckar in Mannheim gemaakt. Brief naar huis gezonden.. Op weg naar Heidelberg stortbuien. Geschuild in Eschingen. Waar wij zware Moselwein gedronken hebben en daarbij zoute broodjes gegeten. Alsmaar regen. Aankomst in Heidelberg eerste indruk was schitterend. Wolken om de toppen van de bergen. Zeer aardige jeugdherberg. Brood voor avondeten. 's Middags zelfgekookte soep met brood en kaas______
Nog een flinke avondwandeling gemaakt. Was droog. Nog bergpad beklommen. Moesten terug omdat het zo glibberig was. Mimi half gevallen, half gesuld naar beneden. Andere weg ingeslagen, kwamen op mooie weg (Philosophenweg) vanwaar schitterend panorama van H'berg. Herberg sloot om 9half uur.
23/6 51,11
postzegel in Mannheim 1,20
wijn en brood in Eschingen,
vlakbij Heidelberg 1,20
brood en vla's 0,78
slaapgeld Heidelberg 1,65
rijwielstalling ,, 0,20 4,03
47,08
maggi soep en gas
in Mannheim - 0,15
46,93
(over) verschil 0,04
24/6 over 46,97
Jan heeft nu weer 4 Pfennig tevéél in kas ! Hoe kan dat nou ?
24/6 Beiden hebben goed geslapen. Hebben kaas nu maar opgegeten. Gaan vandaag loopen i/d omtrek van Heidelberg. We zijn onderlangs de Neckar naar de Alte Brücke geloopen. Onderweg heeft Mimi d'r corset gemaakt. Daarna doorgeloopen naar het Heidelbergerschloss, hetwelk wij bezichtigd hebben tenminste van buiten, voor het van binnen te bekijken moesten we Mrk 1,00 betalen, vonden dat te duur. Groote vaten zoals het Grosse Fass in dit slot hebben we in Amsterdam ook. Daarna anzichten gekocht en 1 aardig kaartje gepikt. Plotseling bemerkt dat Mimi d'r horloge-glas kapot was, hebben dat laten repareeren. Daarna nog Alt H'berg doorgeslenterd en toen warm eten gehaald. Dat was rijstesoep, sla, aardapp, en gebakken met lever, Slagroom met aardbeien -zoo groot als aardappelen toe. Toen weer verder gewandeld langs het slot over de bergen totdat we een weggetje kregen n/de Teufelshimmel, daar hebben we opgestaan. Verder naar beneden ons laten overzetten n/andere kant van Neckar terug naar Handschuhsheim. Brood en Schaussekoek gegeten en kas opgemaakt. Kwamen tot de conclusie dat we een beetje veel geld hadden uitgegeven.
24/6 RM 46,97
prentbriefkaarten 0,70
postzegels 0,69
warm eten 'smiddags 2,70
horloge-glas 1,50
veergeld Neckar 0,20
brood 0,28
Schaussekoek 0,35 0,63 6,42
RM 40,55
slaapgeld Heidelberg 1,65
RM 38,90
een pet vol kersen -0,20
RM 38,70
24/6 Hebben nog een kleine avondwandeling gemaakt en het weggetje beklommen waar Mimi is afgegleden, omdat het door de regen zoo glibberig was. Hebben daar voor Mrk 0,20 fijne kersen, zoo van de boom, gegeten. Ze waren klein maar lekker
----
25/6 Van Heidelberg naar Heppenheim. Vandaag liet het weer zich goed aanzien, doch veel hoop was er niet. Met bewolkte lucht gingen we van H'berg. Nog af en toe een beetje zon. Langs de Neckar was het zeer schoon. Bij Neckar Steinach komt riviertje de Elsenz in de Neckar, dit water is helemaal blauw. Bei Hirschhorn trokken wij het Odenwald in. Machtige bergen en prachtige dalen. Wij klommen langs slechten weg 200 plm. naar 525mtr zonder veel moeite. Kregen fijne motregen onderweg. Bij Wald Michelbach ging het naar beneden langs bochtige weg ~~~met een gevaarlijk gangetje. Klommen toen bij Filiaaldorf Lörzenbach tot 200mtr en lieten ons toen naar beneden zakken tot in Heppenheim. Zeer gezellige en nette jeugdherberg, waar bloemen op tafel stonden. Dat was 1e maal dat we dit zagen. Oja, hebben in W.Michelsbach fam. Zietz opgebeld en gezegd dat wij morgen weer in Worms terugkomen. In JH hebben wij rijst gekookt en eieren met spek gebakken. Smaakte best.
25/6 RM 38,70
filmpak 4,05
chocolade 0,20
1 kaart 0,10
brood 0,43
rijst en suiker 0,23 5,01
------------
RM 33,69
slaapgeld Heppenheim 1,60
spek 0,30
eieren 0,14
kaarten 0,30 2,34
-------------
RM 31,35
telef. kosten Worms 0,80
--------------
RM 30,55
Telefoneren was toen behoorlijk duur .zoals je ziet. Maar voor de 80 Pfennig investering zouden ze opnieuw 1 dag en smakelijke maaltijd bij de fam. Worms kunnen verwachten.
postzegels 0,12
wijn 0,75 0,87
29,68
melk 0,12
jus 0,10 0,22
29,46
25/6 Daarna nog even Heppenheim doorgeloopen om tenslotte vlakbij de JH in een Winzerwirtschaft Ausschank Heppenheimer Winzergenossenschaft een glas heerlijke wijn te drinken. Daarna stevig geslapen.
-----
26/6 Gefietst van Heppenheim naar Worms. Waar ons weer een reuze ontvangst wachtte. We hebben daar weer fijn gegeten. De menschen waren weer een en al hartelijkheid. We konden niet genoeg eten naar hun zin. Met Hr.Zz. en Ernst, dus met ons vieren gewandeld en aan de Rijn in café gezeten. Daar heeft Lump Jan in z'n vinger gebeten. Toen weer eten. En daar een uurtje onder het genot van wijn, aardbeien en sigaren in de salon gezeten. Nog een partijtje dam gespeeld met Ernst. Afscheid genomen, gauw naar de JH en daarna zalig slapen
26/6 RM 29,46
slaapgeld Worms 0,80
zuurtjes 0,10
tabak 0,50
banket, appelkoek 1,25 2,60
26,81
Hij had wat tabak bij zich bij hun vertrek. Maar zou de duizelingwekkende kennismaking met de sigaren van Herr Zietz in Worms, Jan van Vrede hebben verleid ? Op 26 juni 1931, koopt hij voor het eerst op deze reis voor 0,50 RM tabak.
27/6 Van Worms naar Frankfurt en Wiesbaden via Jägerburg, Hähnlem, Darmstadt. We hebben volle zon. Even voorbij Darmstadt in Gastwirtschaft middageten (warm), soep, aardapp. komkommer en kalfsvleesch gegeten. Het was knap heet geworden. Even voor Frankfurt knapte Mimi d'r zadelveer; die is in Frankfurt gemaakt. We fietsten gedeeltelijk langs open weg en dan weer tusschen boomen door, langs reusachtige gebouwen en parkaanleg in Frankfurt a/Main. Zagen er zeer grote terassen aan het water met zwembaden daarin. Alles gaf zeer fleurige en feestelijke indruk. En toen zijn we doorgereden naar Wiesbaden. Voor Erbenheim hadden we zo'n dorst dat we 2 glazen appelwijn leegdronken, hetgeen naar wij later bemerkten niet zo geheel goed was geweest. We kwamen na een toer van 110km vermoeid en hongerig in Wiesbaden aan. Betrekkelijk vlug hadden we de JH, waar we ons aan brood met kaas en sardines en een glas melk verkwikten.
27/6 RM 26,81
middageten Darmstadt 1,80
Sprudel 0,25
wijn 0,35 2,40
24,41
tekort! 0,10
24,31
zadelveer 0,35
appelwijn 0,60
brood 0,51
boter 0,68
slaapgeld Wiesbaden 1,60
fietsstalling 0,20
melk 0,20 4,14
20,17
27/6 Tegen bedtijd gaven 3 jongens een paar zangnummers, meerstemmig, keurig ten beste. Zij oogstten van de weinige aanwezigen veel applaus.
---
28/6 Vandaag alweer heete zon. Per fiets van Wiesbaden naar Chausseehaus, 6km klimmen. Per trein naar Laugen Schwalbach, dan moesten wij de Paulinenberg heelemaal weer opklimmen en dan gaat het bergafwaarts naar Loch bei Stahlech laten overzetten om tenslotte in Oberwesel te eten in Weinhaus Pies. Terwijl wij daar zaten begon het te onweeren en zo'n geweldige regenval dat we in 'shemelsnaam maar hier overnachten. We hebben lekker gegeten, warme worst met aardapp. en worteltjes met doperwten. Elk 3 groote bokalen wijn gedronken, nog even blijven zitten en dan naar de JH. Even onze fietsen wegzetten om met een kleine wandeling te besluiten. Wij kochten nog brood, een emmertje jam, om voor de laatste 7 Pf nog halfp kersen te koopen
28/6 RM 20,17
trein L.Schralbuch 1,20
fietsen 0,60
chocolade 0,20
ijs 0,20
ansichtenkaarten en posten 0,27 2,47
17,70
brood 0,24
overzetten Rijn 0,60
slaapgeld Oberlesch 1,50 2,34
15,36
eten 2,10
wijn 1,50 3,60
11,76
tabak 0,50
caramels 0,50 1,00
10,76
brood 0,50
jam 0,78
lucifers 0,03
ansicht m/porto 0,18
kersen 0,07 1,56
9,20
29/6 Ik schreef "laatste 7 Pfennig" want we moeten 7,60 Mrk overhouden voor de trein van Keulen naar Aachen, en nog 1,60 Mrk voor slapen in Aachen. We hebben stroomende regen en schieten niet op. Hebben onderweg nog kersen geplukt, aan een auto gehangen en bij Rheus nog een lijk in de Rijn zien drijven. Menschen liepen te loop.
In Coblenz brood met jam gegeten. Het weer is wat opgeklaard, maar dreigend blijft het. Daar breekt opnieuw , de andere veer van Mimi d'r zadel, waarover gemopper. Aan de c.v. plaats dit euvel hersteld; kosten 0,30. Onderweg nog wat gegeten en vanaf voor Godesberg achter een vrachauto aangereden, die ons tegen de tegenwind flink beschutte. Dat gaf ons een geduchte zet en om half negen waren we in JH te Köln. Afstand is vandaag 133km geweest. We hebben nog 1,50 Mark bijgekocht voor ƒ 1,00 erg duur, omdat we toch niet genoeg hadden. We hadden flinke honger en een smakelijk slaatje werd dan verb. nog om half tien genuttigd. Daarna nog limonade en dan naar bed.
29/6 RM 9,20
zadelveer 0,30
8,90
bijgekocht voor ƒ 1,00 1,50
10,40
slaapgeld Köln 1,50
Kartoffelsalat 0,90
fietsenstalling 0,30
limonade 0,20 2,90
RM 7,50
30/6 Het weer is goed. Zon schijnt. Hebben goed geslapen hier. Gaan met de trein van 9.25 naar Aachen. Om half twaalf in Aachen en dan op weg naar Maastricht.. Een gloeiend heete zon stond boven onze hoofden. We hadden hier en daar nog eens te 'schielen' op de Gulpener weg. Aan de grens hadden we geen last meer. In Maastricht eerst naar de herberg gekeken, die ons niet aanlokkelijk genoeg was om er te blijven. Daarna in de Hema gedineerd. Soep, visch, met gebakken aardappelen en sla met komkommer. 2e schotel was gekookte aardappelen met spercieboonen en rundvleesch. Een appel toe. Mimi voor 't eten nog een bananen Royal en ik Amstel bier. Opgestapt naar Sittard en doorgereden naar Roermond waar wij bij 11 uur aankwamen. Vroegen bij de politie naar slaapgelegenheid, die wij in Hotel Orones vonden.
30/6 RM 7,50
trein naar Aachen 5,20
fietsen 1,00
kersen 0,25
ansichtkaart 0,05
postzegel 0,08 7,28
0,22
broodjes in Aachen -0,22
-0-
Ziezo, dat is nog eens calculeren; het vakantiegeld is tot op de laatste Pfennig uitgegeven in Duitschland. Nu telt Jan van Vrede in z'n portemonnee zijn Nederlandse guldens.
Hij trekt de waarde van de 3 munten af, geschonken aan Ernst z'n muntenverzameling; het dubbeltje, de stuiver en het 2enhalve centstuk, ad 17,5 cent.
En die ene gulden waarvoor ze in Keulen slechts 1,50 Mark kochten.
Hollandsch geld ƒ 71,235
Ernst 0,10
0,05
0,025 0,175
71,06
RM 1,50 in Köln 1,00
70,06
melk 0,32
toilet Hema 0,05
,, ,, 0,05
diner 3,30 3,72
ƒ 66,34
31/6 Wij nuttigden nog een huzarensalade en een glas Gulpener bier. Gingen om 12 uur naar bed.
---
1/7 Vandaag is Zussie jarig. Ze wordt 20. We hebben smakelijk ontbeten. 4 sn brood elk. met veel ham, kaas, 2 eieren en slappe thee. Nog eenige inkopen gedaan en gereden naar Eindhoven; onderweg begint het te regenen. hetgeen bij Eindhoven in een nare stortbui overgaat. Fietsen bij station gestald en in Hema geluncht. We hebben gehad: gebak met koffie, brood met kalfsvleesch, Holl. houtsnip ƒ 0,50 p.p. Nog 3 sneedjes brood met aardbei 0,25 , 1 glas melk 0,10, totaal 0,85 p.p. Mimi nog 1 vruchtenlimonade. We gaan met de trein van 17.13 naar Amsterdam en sturen telegrammetje vooruit. Ondertusschen giet het. Als we weer in de trein zitten is het droog.
1/7 ƒ 66,34
logies met ontbijt Roermond 4,82
snoepgoed 0,31
tabak 0,15
koffie en vlaaitjes in Weert 1,90
lunch Hema Eindhoven 2,00 9,18
57,16
rijwielstalling 0,20
cigaretten 0,20
trein Eindhoven-Amsterdam 6,40
fietsen 1,20
toilet Mimi 0,05 8,05
49,11
telegram 0,50
48,61
In Den Bosch overstappen. 18:02. Fietsen niet mee.
Aankomst 18:30 zonder fietsen., met taxi naar huis, dat was ons plan. Want zoo stonden bij de Mauritskade dus zoo in Amsterdam aangekomen, zagen wij een schoorsteenbrand in de Amstelbrouwerij, waarvan nog 2 foto's gemaakt. Een plezierige aankomst dus. Enfin. Alles, ook de brand is goed afgeloopen.
En hiermee: Schluss ----
Tenslotte maakt Jan nog een na-calculatie, waaruit valt op te maken dat
27,50 Reichsmark, toen in juni 1932, 16,50 Gulden waard was.
Een koers van RM 1,66 voor ƒ 1,00. Daarom viel die aanschaf in Keulen waar ze voor ƒ 1,00 slechts
RM 1,50 kregen, zo onaangenaam 'duur' uit.
Overigens stort een jaar later de waarde van de Reichsmark nog verder in. De werkloosheid in Duitsland is in dat jaar met 20 procent omhoog geschoten en naar 30 procent gestegen, en Hitler grijpt de macht.
Jan van Vrede treedt als administratief medewerker bij de Amstel Brouwerij aan de Mauritskade in dienst, en wordt later, omdat hij zo aardig kan fotograferen, gevraagd de officiële foto's voor de documentatie- afdeling van de brouwerij te maken.
Tien jaar later woont Jan, getrouwd met Mimi en ingetrokken bij zijn schoonouders, in de Burmanstraat te Amsterdam. En als in de zomer van 1943, in een paar dagen tijds tientallen buurtgenoten tijdens razzia's door de Duitse bezetter uit de straat worden opgehaald, "om dwangarbeid te gaan verrichten in de kwikmijnen van Polen", zoals werd verteld, en de verhuisfirma Puls daarna de inboedels uit de verlaten woningen heeft weggehaald, wagen Jan en Mimi het erop, zij verlaten haar ouderlijk huis en betrekken een leeggekomen woning op de Burmanstraat 10-2hoog.
Daar hebben tot dan toe de diamantslijper Jacob Jacobson (50) , zijn vrouw Anna Nussbaum (45), en hun twee dochters Rozet (18) en Nanette (15) gewoond. Rozet wordt op 9 juli, en de anderen op 16 juli 1943 in Sobibor vermoord.
reconstructie naar aanleiding van een kasboekje van Jan van Vrede (1910-1986)
door Theo Uittenbogaard
<Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.;