Atoombommen op Bikini

(Door Rolf Weijburg)

For the good of mankind. De mensheid zou er alleen maar baat bij hebben, zo stelden de Amerikanen. De Tweede Wereldoorlog was net voorbij en de Amerikanen wilden een serie atoomproeven houden die voorgoed een eind zouden maken aan alle oorlogen. De wereld zou daarna in vrede verder leven. Zo simpel was het.
      De Amerikanen hadden de ideale plek gevonden om deze atoomproeven te houden, ver verwijderd van grote bevolkingsconcentraties en internationale zee- en vliegroutes: Bikini Atol.

Lagune

Bikini is een atol in het uiterste noorden van de Marshall Islands, met een totale landoppervlakte van nauwelijks 180 km2 het op zes na kleinste land ter wereld. Bikini-atol heeft een lagune van bijna 600 vierkante kilometer en op het omringende rif ligt een twintigtal kleine lage eilanden die tezamen zes km2 meten.

Onbeheerd

De Marshall eilanden waren in de negentiende eeuw korte tijd onder Spaans bestuur. De Spanjaarden deden ze over aan de Duitsers die er een aantal grote kopra-ondernemingen exploiteerden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verplaatste Duitsland ter wille van de oorlogvoering  al zijn aandacht én materieel naar Europa en bleven de Marshalls min of meer onbeheerd achter. Japan verscheen ten tonele en na de Eerste Wereldoorlog werden de eilanden door de Volkenbond onder Japans mandaat gesteld.
      Op Bikini hadden de Japanners aan het begin van de Tweede Wereldoorlog een uitkijkpost gebouwd die in verbinding stond met de belangrijke Japanse basis op Kwajalein-atol. Toen de Amerikanen in februari 1944 na een bloedige slag Kwajalein veroverden en ook naar Bikini opstoomden, hadden de vijf Japanse soldaten op het eiland al zelfmoord gepleegd.
      Direct na de oorlog werden de Micronesische eilanden, waaronder de Marshall eilanden, samengevoegd in een zogenaamd Strategisch Trustgebied onder bestuur van Verenigde Naties.

Bikinians

De bewoners van de Bikini eilanden hadden de oorlog min of meer geruisloos aan zich voorbij zien trekken.
       Totdat de Amerikanen aan het begin van 1946 opnieuw op Bikini verschenen, ditmaal met het vriendelijke doch dringende verzoek aan de eilandbewoners om hun biezen te pakken en plaats te maken voor de grootscheepse proeven die de wereld zouden gaan redden.

Chief Juda

De 167 eilandbewoners gingen onder leiding van hun Chief Juda (rechts) in beraad.

Er werd vergaderd en gediscussieerd en hoewel niemand precies wist wat een atoombom eigenlijk was (laat staan radioactiviteit) wisten ze genoeg van de verwoestingen en ellende die de Tweede Wereldoorlog had aangericht om in naam van de wereldvrede, zoals de Amerikanen het stelden, te vertrekken.

     
God zou ze zeker bijstaan en belonen en bovendien beloofden de Amerikanen onbeperkte en onvoorwaardelijke steun. Uiteraard zouden ze binnen afzienbare tijd gewoon weer naar Bikini terug kunnen keren.

Vertrek

En dus vertrokken ze, de Bikinianen.
      For the good of mankind.

Op 7 maart 1946 verlieten ze met al hun bezittingen inclusief de gedemonteerde kerk en het gemeenschapshuis én enkele grote outrigger canoes aan boord van een Amerikaans landingsvaartuig het atol op weg naar een nieuwe woonplaats, het onbewoonde ruim tweehonderd kilometer noordoostelijk gelegen Rongerik Atol.
      Het schip was nog niet achter de horizon verdwenen of de eerste hutten op Bikini gingen al in vlammen op.

Operation Crossroads

In de weken die volgden veranderde het paradijselijke atol in een militaire basis van formaat. Barakken, teststations, laboratoria, werkplaatsen, bunkers, droogdokken en stalen torens waarop camera’s (met ongeveer de helft van alle in de VS beschikbare filmrollen)en registratieapparatuur geplaatst zouden worden, een ziekenhuisje, een bar, een restaurant én maar liefst 42000 militairen werden naar Bikini verscheept. In totaal waren 242 schepen nodig om dat allemaal te vervoeren.
      Eén van de belangrijkste vragen waarop de proeven (de hele onderneming was Operation Crossroads gedoopt) antwoord moesten geven was of er een manier was waarop schepen op zee en in havens  gepositioneerd konden worden zodat vijandelijke atoomwapens ze geen of zo min mogelijk schade konden aanrichten. Met andere woorden of er een manier was om je materieel tegen atoomwapens te beschermen. 
      Daarvoor werden 95 afgeschreven oorlogsvaartuigen de lagune van Bikini ingevaren om als doel en testmateriaal voor de proeven te fungeren. Kruisers, onderzeeërs, slagschepen, transportschepen, torpedojagers, kanonneerboten, landingsvaartuigen en zelfs een vliegdekschip meerden af in het turquoise water. Het geheel zou, als het een echte gevechtsklare vloot was geweest, de op vijf na grootste vloot ter wereld hebben gevormd.
Ze zouden uiteindelijk van de lagune een gigantisch scheepskerkhof maken.

Nepvloot

Rongerik

De Bikinianen waren inmiddels aangekomen op Rongerik. Met het meegenomen hout en pandanus bladeren werden hutten gebouwd en de kerk en het gemeenschapshuis weer overeind gezet. Het moest allemaal voorzichtig en met beleid gebeuren omdat de Bikinianen ervan overtuigd waren dat Rongerik nooit was bewoond omdat er kwade geesten huishielden. Die moest je beslist niet teveel dwars zitten.
      Rongerik atol was een stuk kleiner en het totale landoppervlak van de eilanden was zelfs slechts een zesde van dat van Bikini waardoor er niet genoeg kon groeien om de bevolking te voeden. Bovendien bleek dat een deel van de gevangen vis giftig was omdat ze zich voedden met voor de mens giftige koraal variëteiten. De door de Amerikanen achtergelaten proviandvoorraden raakten snel op en ook drinkwater bleek een probleem. De gezondheid én de moraal van de ontheemde Bikinianen begonnen flink achteruit te gaan.

Able

Werkzaamheden in Bikini-atol vorderden intussen voorspoedig en op 30 juni 1946 was de site klaar voor de eerste van in totaal 23 proeven. De 21 kiloton zware bom (even zwaar als de bom op Nagasaki) met codenaam “Able” zou vanuit een vliegtuig tussen de klaarliggende nep-vloot in de lagune worden gedropt.
      De eilanden waren ontruimd en de soldaten, het personeel en talloze internationale waarnemers waren op schepen meer dan 9 mijl van Bikini ondergebracht. Er waren duidelijke orders gegeven met betrekking tot bescherming van de ogen, de hogere rangen en de waarnemers kregen donker beglaasde stofbrillen op en er was een verplichte “brace”-houding voor tijdens de ontploffing.

Souvenir

Het was een ongekend spektakel, men had het idee getuige te zijn van een historisch evenement, hoewel achteraf werd gemopperd over het feit dat de schepen te ver weg hadden gelegen waardoor er te weinig van de ontploffing te zien was geweest. Achteraf zou blijken dat die afstand lang niet ver genoeg was …

Bikini Model
Vier dagen na de ontploffing speelde in Frankrijk de auto ingenieur en modeontwerper Louis Réard handig in op de atoomproeven die inmiddels wereldnieuws waren geworden.
       Hij presenteerde, nee hij lanceerde -om maar even in het jargon te blijven-  een nieuw, gewaagd en revolutionair badpak dat, zo verwachtte hij, niet alleen zou inslaan als een bom, maar de wereld op haar grondvesten zou doen schudden als een atoombom.
Hij noemde het “de Bikini”.

 

Rolf Weijburg's Atlas van de 25 kleinste landen in de wereld

Klik HIER voor alle afleveringen