Het kleinste land te wereld
(Door Rolf Weijburg)
Het gebied dat onder de Pauselijke macht valt, Vaticaanstad, dat tegenwoordig het allerkleinste land ter wereld is, was in voorgaande eeuwen veel groter. De Pauselijke Staten besloegen vanaf de 9de eeuw een gebied zo groot als bijna anderhalf keer Nederland dat zich vanaf Ferrara tot ver bezuiden Rome uitstrekte.
Het grootste deel van dit gebied werd in 1861 bij het zich verenigende Italië gevoegd. Uiteindelijk verloor de Paus in 1870 ook het laatste overgebleven pauselijke gebied, Lazio waar ook Rome ligt, aan het eengeworden Italië en was hij nog maar heerser over een piepklein territorium dat hoofdzakelijk bestond uit het Sint Pieterplein, de Basiliek, de Pauselijke residentie en enkele omliggende gebouwen. Het gebied was helemaal door Italië omringd, maar niet door Italië bezet. Het was ook niet onafhankelijk, waardoor de Paus in wezen een gevangene in zijn eigen Vaticaan werd.
Pas in 1929 was het de Italiaanse fascistische premier Benito Mussolini die bij de ondertekening van het Verdrag van Lateranen het tot slechts 0,44 km2 gedecimeerde pauselijk gebied zijn soevereiniteit verleende.
Er was een nieuwe onafhankelijke entiteit ontstaan: Vaticaanstad.
Muur
Vaticaanstad werd het kleinste land ter wereld maar ook het enige land ter wereld dat (bijna) geheel ommuurd is.
Omdat het geheel door Italië wordt omringd is Vaticaanstad een enclave, een land-enclave. Er zijn slechts drie landen op de wereld die land-enclaves zijn: Vaticaanstad, San Marino, ook in Italië, en het Koninkrijk Lesotho dat geheel omgeven wordt door Zuid Afrika. Gambia ook nog, zou u misschien zeggen, maar Gambia ligt, behalve ingeklemd door Senegal, ook aan zee. En dat telt niet.
Interessant is het gegeven dat dit kleinste land ter wereld niet alleen een enclave is, maar ook nog enclaves heeft. Afgezien van een twintigtal gebouwen in Rome die onder de Vaticaanse autoriteit vallen zijn er nog twee heuse Vaticaanse enclaves.
Paleis
De grootste is het Apostolisch Paleis in Castelgandolfo, de pauselijke zomerresidentie ongeveer 25 kilometer ten zuidoosten van Rome aan het Albanomeer. Het is een uitgebreid complex dat zelfs 11 hectare groter is dan Vaticaanstad zelf.
Het terrein omvat niet alleen het paleis, diverse villa’s, enkele musea, een eigen elektriciteitscentrale en uiteraard een kerk, maar ook uitgestrekte tuinen, een arboretum, een boerderij met landbouwgrond en melkkoeien, stallen en garages en zelfs een sterrenwacht.
Het geheel werd in 1929 in het Verdrag van Lateranen waarin Italië de Vaticaanse onafhankelijkheid erkende, officieel als Italiaans extraterritoriaal en Vaticaans gebied erkend.
Radio Vaticano
Daarnaast is er nog een stukje land van pakweg 200 bij 200 meter, iets ten noorden van Rome in de buurt van Santa Maria di Galeria dat in 1952 door Italië aan Vaticaanstad werd afgestaan voor de bouw van de zendinstallaties en de vier grote antennes van Radio Vaticano.
Krul van Italië
En dan is er nog de unieke Krul van Italië.
Il Ricciolo d’Italia is een krulvormig stukje Italiaans gebied dat spits toelopend tot een vlijmscherpe punt het Vaticaan in steekt. Als u vanaf de Porta Sant’Anna de grens langs de Via Porta Sant Angelica volgt, onder de Passeto doorloopt en dan negentig graden rechtsom draait, vindt u een 70 meter lange taps toelopende strook tussen de noordelijke Colonnade (links) en de muren van de Vaticaanse gebouwen aan de rechter zijde.
Verderop komt u langs het publieke postkantoor en vervolgens de publieke toiletten. Daarna loopt het gebied dood op het punt waar de noordelijke helft van de Colonnade zich net onder de pauselijke residentie vastmaakt aan de gebouwen. Deze gekrulde punt is Italiaans grondgebied, de Vaticaanse wachten zullen u misschien iets anders vertellen, maar het is echt zo, deze krul is van Italië.
We kunnen dus zeggen dat u, mocht u vanaf het Sint Pietersplein een postzegel willen kopen of naar het toilet willen, eerst een ander land moet oversteken.
Ricciolo
Rolf Weijburg's Atlas van de 25 kleinste landen in de wereld
Klik HIER voor alle afleveringen