Details

Categorie: Algemeen (534)

Gepubliceerd: 02 juli 2013

De verfmengster van Han van Meegeren

Han van Meegeren (1889-1947) was een goed schilder. Maar hij was vooral een fenomenaal vervalser. Zijn vervalsingen van Vermeer bijvoorbeeld zijn wereldberoemd. Over de manier waarop hij werkte en waar hij zijn verf vandaan haalde is veel gespeculeerd, maar weinig echt bekend.

--------Hoe kwam Van Meegeren aan zijn verf?
--------Hoe mengde hij dat?
--------Hoe zorgde hij ervoor dat zijn werk honderden jaren oud leek?
--------Kortom: Hoe slaagde hij erin om talloze kunstcritici en -kenners jarenlang om de tuin te leiden?

Mijn oud VPRO-collega Bea de Boer kent een deel van die antwoorden. Toen Van Meegeren van 1928 tot 1932 in Amsterdam op de hoek van de Huidenstraat en de Heerengracht woonde, kwam hij met grote regelmaat in de verfwinkel van haar grootouders in de Huidenstraat nummer 14.
     

Onder dat pand bevond zich een kelder, waarin vroeger een oude kralenfabriek (rond 1500) was gevestigd. Daar was ondermeer een ladenkast met allerlei kleurpoeders om die kralen mooi te maken. De oma van Bea mengde de verf met die kleurpoeders voor Han van Meegeren.

(Die kralen gingen in de tijd van de Verenigde Oost Indische Compagnie (VOC) naar ‘’De Oost’’ , waar ze werden geruild voor specerijen. De West Indische Compagnie (WIC) ruilde de kralen in Afrika voor slaven; dat waren de zogeheten slavenkralen.)

      Om het verhaal rond te maken vroeg Bea om haar tante Rie (geb. 1927) en haar moeder Lenie (geb. 1930) hun herinneringen aan die periode op te schrijven. De dames hebben zich goed van die taak gekweten. Dat is gebeurd deels op grond van eigen herinneringen en deels op overlevering.

Het verhaal van Tante Rie

Het verhaal van moeder Lenie

De winkel van opa & oma

De winkel van opa & oma (links) Scheffer. Midden: zusje Corrie van oma.

Han van Meegeren

Han van Meegeren werd op 10 oktober 1889 geboren in Deventer. Hoewel hij een technische studie deed, vestigde hij zich al snel als kunstschilder in Den Haag.

      Zijn eerste vervalsingen maakte hij -volgens diverse bronnen- in 1923. Het waren werken in de stijl van Frans Hals. Maar omdat er gebruik was gemaakt van te moderne technieken werden de werken al snel als vervalsing aangemerkt.
      Daarna verdiepte hij zich meer in de materialen. Volgens Wikipedia bedacht hij een methode om de verf na toepassing zo hard te laten worden dat het al eeuwen oud leek.

      Voor zijn vervalsingen gebruikte hij oude zeventiende eeuwse doeken en hij zou ook de beschikking hebben gehad over dezelfde penselen die Vermeer gebruikte.
      Na zijn periode in Amsterdam verhuisde Van Meegeren in 1932 naar Zuid-Frankrijk. Daar zou hij tot in 1938 blijven wonen. Maar hij kwam nog regelmatig naar Nederland. In Frankrijk maakte hij ook zijn meest beroemde vervalsing: De Emmaüsgangers.
      Grote kunstkenners waaronder de Vermeer-deskundige Abraham Bredius schreven dit werk toe aan Johannes Vermeer. Er waren toen veertig werken van Vermeer bekend, maar er waren speculaties dat er meer waren. Vooral uit Vermeers Italiaanse periode. De Emmaüsgangers werd verkocht aan Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam voor het in die tijd enorme bedrag van Fl. 1.275.000,--

De Emmaüsgangers       
              
Van Meegeren werd een gefortuneerd man, want andere vervalsingen van Vermeer, Frans Hals, Gerard ter Borch en Pieter de Hooch leverden hem vele miljoenen op.

      Aan het eind van de tweede wereldoorlog werd ‘een Vermeer’ ontdekt in de verzameling van veldmaarschalk Hermann Göring: Christus en de overspelige vrouw. (Aankoopsom: Fl. 1.650.000,--). Na onderzoek bleek dat dit werk verkocht was door Van Meegeren. De schilder kwam hiermee in een lastig parket want hij zou veroordeeld kunnen worden voor collaboratie en het verkopen aan de vijand van beroemd Nederlands erfgoed.

      Van Meegeren bekende toen dat hij de vervalsing zelf gemaakt had. Toen men hem niet geloofde, stelde hij voor om onder toezicht een vervalsing van Vermeer te schilderen. Dat werd Christus in de Tempel.

Van Meegeren werd daarmee van een collaborateur tot een soort held, want hij was ‘The man who swindled Göring’. Hij werd in november 1947 veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf, maar overleed kort daarna.

Het Roode Huys

                 
Han van Meegeren kocht in 1943 één van de beroemdste panden in Amsterdam; het Roode Huys aan de Keizersgracht. Een pand uit de zeventiende eeuw.
      Zijn inboedel werd in 1950 in dit pand geveild. Het is sinds 1970 een Rijksmonument.