De ontmaskering van een BVD-agent
In november 1981 maakten Ton van der Graaf en ik voor de VPRO-Radio een serie programma’s over privacy. De derde uitzending maakten we samen met het televisieprogramma BGTV. We gaven een student , die door de Binnenlandse Veiligheids Dienst benaderd was , afluisterapparatuur om een gesprek op te nemen met BVD-agent Loek Overga.
Fragmenten van dit gesprek werden voor TV en Radio uitgezonden.
Illegaal
Dat was een soort illegale daad, maar wij vonden het verantwoord omdat de BVD’er in dit gesprek aan student Paul ondermeer vraagt om te infiltreren in de vredesbeweging. Dat terwijl toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Ed van Thijn dit altijd ontkend had.
De gevolgen waren groot en divers. Veel lof en waardering -vooral van kijkers en luisteraars-, kritische commentaren in kranten, radio- en TV-rubrieken, commotie en kamervragen. Wij moesten ons voortdurend verantwoorden, bereikten een soort status door een optreden bij Sonja Barend en vergaarden nog meer status toen we gepersifleerd werden door Koot en Bie..
Drie dagen na de radio-uitzending vond op zaterdag 21 november 1981 in Amsterdam één van de grootste demonstraties uit de Nederlandse geschiedenis plaats. Vierhonderdduizend mensen protesteerden tegen de plannen voor plaatsing van kruisraketten. In die stoet liepen tal van mensen mee met kreten als: ’Let op: Loek Overga loopt mee’en ’Loek Overga is onder u’.
Radioarchief
De uitzending is verschenen op het digitale radioarchief van de VPRO en kan HIER beluisterd worden. De kwaliteit van het opgenomen gesprek is verre van ideaal.
Dat komt zo.
Paul zou Overga ontmoeten bij Americain in Amsterdam. Hij had een zender bij zich. Het gesprek zou draadloos worden opgenomen met een Wereldontvanger, die wij in de achterbak van onze auto hadden geplaatst. Uiteraard hadden wij dit uitgetest.
Maar Overga is op zijn hoede, verschijnt bij de deuropening van Americain en wenkt Paul dan om hem te volgen. Ze gaan naar De Heineken Hoek ook op het Leidseplein. De afstand zender-ontvanger werd hierdoor aanzienlijk groter. Bovendien waren er bijgeluiden uit het café en van het Leidseplein.
In het gesprek richt Overga zijn pijlen op -wat hij noemt- het samenwerkingsverband tussen Vredesbeweging, Krakers en Onkruit, groeperingen die -zegt hij letterlijk- gesteund en betaald worden door Moskou. Paul, die linkse sympathieën heeft en een abonnement op De Waarheid zou moeten infiltreren en kon daarmee Fl. 150,-- per maand verdienen.
Waarom hij door de BVD benaderd is, wordt niet duidelijk, maar Paul denkt ook dat het te maken met reizen naar Polen en de USSR die hij regelmatig maakt. VVD’ers zijn voor dit werk niet geschikt meent Overga, want ’die zijn bevooroordeeld als de tyfus’.
Als Paul opmerkt dat hij een bedrag van 150 gulden niet bepaald veel vindt, zegt Overga aandoenlijk dat niet alleen Jan de Arbeider moet bezuinigen maar ook de BVD. ’Ik verdien zelf Fl. 60.000,-- per jaar, rij in een klein autootje en werk aan een bureau uit de Tweede Wereldoorlog’.
Het gesprek heeft een open eind. Paul zegt niets toe ook niet als Overga benadrukt dat het ’geen kattepis is’ om voor de BVD te werken.
De CDA’er Thijs van Vlijmen was één van de Kamerleden die Ed van Thijn schriftelijke vragen stelde. Enigszins aandoenlijk, want Van Vlijmen denkt dat er vragen gesteld zijn door medewerkers van het Inter Kerkelijk Vredesberaad (IKV) en heeft er dus niets van begrepen.
Hieronder: vraag en antwoord.
Te biecht bij Sonja Barend
Ton van der Graaf (links) en ik moesten ondermeer met deze Thijs van Vlijmen (midden; achter microfoon) optreden bij Sonja Barend.
Frits Bom (naast mij) deed ook mee. Hij was toen nog VARA-Ombudsman en duidelijk op onze hand.
Naast Van Vlijmen zit Max de Bok, oud-voorzitter van de NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten), die een min of meer neutraal standpunt innam. Rechts zit Jeanne Roos, een columniste van het Parool die rabiaat tegen was.
Deze mevrouw maakte zich een beetje belachelijk door vergelijkingen te trekken met Woodward & Bernstein, die zich -anders dan wij- bij hun Watergate onthullingen altijd aan regels en wetten gehouden zouden hebben.
Ton, Ron & Bom
Overigens zit achter het grote gezelschap Kees Rijvers (midden met bril), toen bondscoach van het Nederlands elftal. Oranje was op de avond van onze radio-uitzending uitgeschakeld voor het W.K. Voetbal in 1982 door met 2-0 van Frankrijk te verliezen. In het gesprek met Sonja Barend kondigde Rijvers aan, dat Frank Rijkaard zeer binnenkort zijn debuut zou maken in het Nederlands team.