De geschiedenis van een fysieke navelstreng

(OF: 300.000 kilometer telegrafiekabels)

Porthcurno Landsend

Dit mooie enigszins merkwaardige attribuut is een stukje kabel. Om precies te zijn: telegrafiekabel.
Mijn vriend en collega Marten Minkema (site is in mei weer operationeel) nam het een aantal jaren geleden mee uit het gehucht Porthcurno in Landsend, het uiterste zuidwesten van Engeland.
Meer dan honderd jaar lang -globaal tussen 1850 en 1970- gingen hier de telegrafiekabels de zee in naar alle uithoeken van het empire.
Een fysieke navelstreng werd het wel eens genoemd.
Een intercontinentaal telegrafiesysteem met op zijn hoogtepunt wereldwijd zo’n 300.000 kilometer kabel.

Een ongehoorde historie

Het is een bewogen historie. Marten maakte er voor het bijzondere VPRO-radioprogramma Ongehoord een programma over.
Een radiovertelling.
Over dat gehuchtje Porthcurno, de stranden, de kliffen, de afwezigheid van een haven, het museum daar en natuurlijk over de geschiedenis van dit opmerkelijke telegrafiesysteem.
Over de tegenslagen en de moeilijkheden die overwonnen moesten worden.
Over het materiaal dat gebruikt werd, de eerste verbindingen en het systeem dat steeds meer verbeterd werd.

Doorsnede

Kijk eens naar deze doorsnede van de kabel, die waarschijnlijk dateert uit het eind van de negentiende eeuw.
(Ik heb ’t uitvergroot; de ware doorsnee van deze kabaal is ongeveer drie centimeter).
De kern bestaat uit in elkaar gevlochten koperdraad.
Daaromheen bevindt zich staaldraad. Vervolgens een laag guttapercha , een hard soort rubber dat isolerend werkt. Dan draden van zacht ijzer en een soort touw, bestaande uit met teer bewerkte hennep. Dit vooral om de kabel waterdichtheid en stevigheid te geven.

Morsetekens

De eerste kabel werd in 1854 gelegd tussen Dover en Calais.
Daarna ontstond het plan om met een kabel van zo’n 10.000 km lengte vanuit Porthcurno de Atlantische Oceaan over te steken.
Na veel tegenslagen -vooral kabelbreuken- lukte het in 1858 om een eerste telegram van Londen naar Washington te versturen.
Dat ging in morsetekens.
Het eerste bericht telde 98 woorden. Het duurde in totaal 16 uur voordat dit bericht in zijn geheel verzonden was. Zo’n tien minuten per woord.

Grondstations

De ontwikkeling hierna ging heel snel (Van Engeland naar India en Australië bijvoorbeeld) , waarbij men lange tijd gebruik bleef maken van grondstations: bijvoorbeeld op de Azoren,
Madeira, Gibraltar, Malta en Cyprus.


Het telegrafiesysteem was definitief voorbij in 1984 toen in de Middellandse Zee de eerste
glasvezelkabel werd gelegd.