Ronald van den Boogaard - Beelden (184): Museum Ongehoord 16: Een gebreide pinguïn uit Tristan da Cunha

Details: Hoofdcategorie: Beelden (1169); Categorie: Beelden; Gepubliceerd: 16 september 2011

Een zeer geïsoleerd eiland

Tristan da Cunha is een klein Brits eilandje in het zuiden van de Atlantische Oceaan. Het is ‘t meest geïsoleerde bewoonde eiland in deze wereld.
      Het stormt en regent er vrijwel permanent.
Mijn collega Marnix Koolhaas ging er in 1996 na anderhalf jaar voorbereiding naar toe.
      Een reis van acht dagen per boot vanuit Kaapstad. Hij zou er tien weken blijven.
      Er waren toen 296 inwoners.

Dromen

Als kind keek Marnix Koolhaas al op kaarten naar dit eiland. Eens zou hij er naar toe gaan. Veel mensen hebben dit soort dromen, maar voor hem werd het nog werkelijkheid ook.

Hij maakte er voor ’t voormalige VRO-radioprogramma Ongehoord twee programma’s over, die u hier en hier kunt beluisteren. Als souvenir kreeg hij deze gebreide pinguïn mee.

Hoe dat ging beschrijft hij hier:

Gekleurde sokken of een pinguïn

Alleen voor wie niet goed kijkt of luistert gebeurt er op Tristan heel weinig. Zo wordt er door de vrouwen onvoorstelbaar veel gebreid. Bij wie je ook binnen komt, vrijwel altijd hoor je een zcht en ritmisch getik van breinaalden. Zelfs op hun zaterdagse tochtjes naar de “potatopatches”, de aardappelvelden die zo’n vier kilometer verwijderd van het enige dorp liggen, weten de vrouwen al keuvelend en lopend de breinaalden te hanteren.
      Zelfs ingewikkelde patronen waar drie naalden voor nodig zijn worden achteloos en op het gevoel tijdens de wandeling ingestoken, overgehaald en afgegleden.

Wollen sokken worden op Tristan het meeste gebreid. Dat is natuurlijk handig tegen de kou en de wind die het eiland vrijwel permanent teisteren, maar sokken hebben op Tristan ook een culturele betekenis. Zelfgebreide sokken spelen een wezenlijke rol in de op het eiland zo gevoelige huwelijksmarkt. Hoe werkt dat? Kleuren zijn schaars op Tristan. Het eiland is groen, bruin en lavazwart, de zee blauw en de lucht meestal grauw en grijs. Kleurstoffen om wol te verven zijn schaars. Dus zijn de meeste sokken ook grijs.
      Gekleurde wol is schaars en dus krijgen sokken slechts smalle kleurlijntjes. Die kleurlijntjes spelen een subtiele rol op de huwelijksmarkt. Gaat een huwbare jongen uit met een meisje –veel keus is er niet want van de vaak niet meer dan ca. tien huwbare leeftijdsgenoten valt meestal de helft af wegens te nauwe famlierelaties- dan kan het meisje haar goed- of afkeuring laten blijken met haar zelfgebreide sokken. Geeft ze de jongen een ongekleurd paar, dan is de boodschap duidelijk: ik moet je niet. Zit er een kleurbaantje bij, dan is er interesse. Hebben de sokken twee kleurbanen, dan is het feitelijk een uitnodiging voor een nadere kennismaking, die meestal uitloopt op een huwelijk. Breien, kortom, is voor Tristanse vrouwen een noodzakelijkheid om aan de man te komen.

Maar ja, als je eenmaal getrouwd bent kun je niet aan het sokken breien blijven. Dus wordt er van alles en nog wat gebreid. Onder andere pinguïns. Die worden te koop aangeboden aan de spaarzame toeristen die op cruiseschepen langskomen en dan één dagje op Tristan mogen rondlopen. Zo kreeg ook ik na mijn verblijf van tien weken van mijn gastvrouw Julia Hagan twee gebreide pinguïns.
      De paarse schonk ik na terugkomst aan het Ongehoord-museum.

Julia & de moderne tijd

Jarenlang onderhield ik contact met Julia. In de zomer stuurde ik een kerstpakketje dat dan met de vissersboot de Hekla, waar ik ook zelf mee naar Tristan was gevaren, in september vanuit Kaapstad naar Tristan werd gebracht. Komt de post na september in Kaapstad aan, dan gaat er vóór het nieuwe jaar geen reguliere “postboot” meer naar Tristan.
Van Julia kreeg ik vóór het nieuwe jaar dan antwoord, in de vorm van een brief met de laatste wederwaardigheden (vooral familieberichten: wie waren geboren, getrouwd of gestorven – maar ook nieuws over stormen die het eiland regelmatig teisterden) plus de laatste edities van de onvolprezen, onregelmatig verschijnende Tristan Times.

Na verloop van jaren verwaterde het contact. Af en toe stuurden we nog wat kaartjes, maar de frequentie nam af. Totdat ik vorig jaar opeens een verrassende uitnodiging op mijn facebook-account kreeg. Wilde ik vriend worden van Julia Hagan? Ik schrok me rot. Vijftien jaar nadat ik nog maanden op antwoord op een brief had moeten wachten, was nu ook Tristan aangesloten op het World Wide Web. Dankzij een aantal goede kreeftjaren (het voornaamste exportproduct van Tristan) is er een satellietschotel geïnstalleerd waarmee de bewoners op het internet aangesloten konden worden.
En zo lees ik nu met een ongekende actualiteit de wederwaardigheden van het Tristanse leven. Wie er is gestorven en wie de gelukkige is die een paar gekleurde sokken heeft gekregen. Want de moderne tijd mag dan ook op Tristan zijn intrede hebben gedaan, tradities blijven heilig. Een Tristanse die niet kan breien komt nooit aan de man.

Museum Ongehoord

De pinguïn wordt bijgezet in het Ongehoord Museum