De ogendienaar van het Okshoofd
(Opruiming 22: Een Zakwoordenboekje)
Mijn eerste woordenboekje was de kleine Koenen. De 15e druk uit 1956. ‘Verklarend zakwoordenboekje der Nederlandse taal’ staat erop. Ik was elf jaar en schreef er in keurige letters mijn naam in.
De prijs van het boekje was fl. 2.10. De nieuwe druk is verzorgd door Dr. J. Naarding, die het hoofdstuk spellingregels heeft uitgebreid om ‘vooroefening in het spellen te vergemakkelijken en Koenens Zakwoordenboekje nog beter dan tot heden geschikt te maken voor zijn taak als wegwijzer bij het gebruik van onze moedertaal’.
Er staan ongeveer 16.000 woorden in. Dat zijn er niet zoveel, want in de Dikke van Dale staan er ruim 200.000 . Het moeten dus vooral gangbare woorden zijn.
Laten we dan maar eens een willekeurige pagina nemen. Blz. 155.
Daar staan 76 woorden. Beginnend met oblie en eindigend met omgang.
Ik heb deze woorden voor mezelf ingedeeld in de volgende categorieën.
A: Woorden die ik ken en gebruik.
B: Woorden die ik ken maar niet gebruik.
C: Woorden die ik ken maar waarvan ik niet de exacte betekenis weet.
D: Woorden die ik niet ken.
Laten we even met de laatste categorie beginnen.
Ocarina: Fluit van terracotta. (Zie: http://www.youtube.com/watch?v=9Y_CGB1GuoI)
Octavo: Het gewone boekformaat van 16 blz. in een vel.
Oculeren: Zekere wijze van enten
Ogendienaar: Kruiper of vleier
Oir: Nageslacht
Oliesel: Sacrament der stervenden
Olim: Voorheen
En dan de gekende woorden, waarvan ik de betekenis niet weet.
Oculair: De naar het oog gerichte lens in een kijker
Okshoofd: Wijnvat van 232 liter (Dit woord ken ik, omdat er in Amsterdam een lawaaiige nachtclub van die naam was, waar ik nogal eens heen ging)
Omgang: In de betekenis van Galerij
De woorden die ik ken maar nooit gebruik
Obstinaat: Koppig, balorig.
Occasioneel: Bij gelegenheid
Offerande: Plechtig offer
Okkernoot: Walnoot
Omen: Voorteken
Dan blijven over:
Oblie, obligatie, obsceen, obscuur, observatie, observatorium, observeren, obsessie, obstakel, obstructie, occasion, occult, oceaan, ochtend, octaaf, october, octrooi, ode, odeur, Odin, odyssee, Odysseus, oedeem, oefening, oekaze, oer, oeroud, oerwoud, oester, oeuvre, oever, offensief, offer, offeren, offerte, official, officieel, officier, officieus, offreren, ogenblik, ogenblikkelijk, ogenschijnlijk, ogenschouw, ohm, oker, oksel, oleander, olie, oliën, olifant, oligarchie, olijf, olijk, olijkerd, olm, olympiade, Olympus, ombrengen, omelet, omgang (Het omgaan met mensen).
En dat er toen ook al gedoe was over nieuwe spelling zal duidelijk zijn.
Eén voorbeeldje dan:
Het was in 1956: herenhoed, heldendaad en weduwenkap.
Maar ook: hereboer, petekind, koninginnedag en Prinsesseschouwburg.
De uitleg zal ik u besparen, want anno 2013 is het weduwekap, herenboer, Koninginnendag en Prinsessenschouwburg.
Pagina 155
Opruiming
Opruiming 1: Verslaggever te Wenen
Opruiming 2: Verslaggever te Standdaarbuiten
Opruiming 3: Verslaggever te velde
Opruiming 4: Stamping ground Rotterdam 1970
Opruiming 5: De eerste Panorama
Opruiming 6: Een mysterieuze kaart
Opruiming 7: De waanzinnige Williams Shift
Opruiming 8: Bophuthatswana; een racistische lappendeken
Opruiming 9: Rote Hilfe West-Berlin
Opruiming 10: Restaurant onder hoed in Lesotho
Opruiming 11: Fish shooters in Guyana
Opruiming 12: Meneer Koekkoek tekent een koekoek
Opruiming 13: De Gooise Matras
Opruiming 14; Een Citroën CX Limousine Turbo
Opruiming 15: De ontmanteling van een kruiwagen
Opruiming 16: Een leuk rapport zeg!
Opruiming 17: Dienstgeheim
Opruiming 18 a t/m f: Radioles
Opruiming 19: De laatste DDR-verkiezingen
Opruiming 20: Een kattebelletje van Dick Passchier
Opruiming 21: Muziek terwijl u slaapt
Opruiming 22: Een zakwoordenboekje