Voorjaar 1998
Het achterland van God's wraak
GRENSOVERGANG
De waarschuwingen zijn voor niets geweest. Bij de grensovergang tussen Andizjan in de Ferganavallei van Oezbekistan en het stadje Osh in Kirgizië is niets aan de hand. Een slagboom die open staat en een man in een oude autobus, die gebaart dat we toch vooral moeten doorrijden.
Ik zit in een auto met Janny Doornbusch, een vrouw van middelbare leeftijd met lang vuurrood henna-haar. Ze valt op hier Janny. Maar dat vindt ze niet erg.
Zij woont in een buitenwijk van Osh met haar man Kasper. Hij is een Nederlandse politiecommissaris die een anti-drugs project van de Verenigde Naties leidt.
Osh is namelijk het verzamelpunt van grote hoeveelheden opium en heroïne, die vanuit Afghanistan via het Pamirgebergte in Tadjikistan naar Kirgizië worden gesmokkeld. De drugs gaan van hieruit naar Europa, de Verenigde Staten en het verre Oosten.
Boven links uw bloghouder. Daarnaast Kasper Doornbusch met de familie Jilkiankan.
Foto's: Janny Doornbusch
OUDER DAN ROME
Osh is oud. Ruim 3.000 jaar. ’Ouder dan Rome’, staat er op borden in en rond de stad. Van die ouderdom is in de stad overigens niets te merken. Het is zeer armoedig en architectonisch niet interessant. Oude monumentale gebouwen, bijzondere pleinen, mooie beeldhouwwerken of anderszins interessante objecten zijn er niet of ze zijn verdwenen.
Ranzige nonchalance onder de Sovjet-periode heeft ervoor gezorgd, dat deze stad die ooit een belangrijke pleisterplaats op de Zijderoute was, verloederd en uitgewoond is.
Aan de rand van de stad ligt een ruggengraat van drie bergen, die de vorm van een zwangere vrouw heeft. Zij heet de troon van Salomo. Op de top ligt een naar Mekka gerichte kapel, waarin zich het graf van Salomo bevindt. De bergrug is een bedevaartsplek voor vrouwen , die maar niet zwanger willen worden. Als wij de berg bestijgen komen we dan ook veel vrouwen tegen. ‘Eén keer de Salomo beklimmen en het komt wel goed‘. Zeggen ze in Osh.
Kasper heeft een oude jeep. We gaan met z’n drieen richting het drielandenpunt met China en Tadjikistan en komen in een spannende onbekende verre wereld.
De weg is slecht.
We komen vrijwel geen auto’s meer tegen. Mensen rijden op ezels of op paarden.
Een gevleugelde uitdrukking hier is:
‘At attan kiyan jat’ en dat betekent:
’Als je geen paard hebt, heb je ook geen benen’.
LENINPIEK & PIEK KOMMUNIZMA
Overal zijn bergen. Vaak groen bemost, soms roodbruin uitgeslagen.
Regelmatig zitten er angstaanjagende spelonken in vanwege aardverschuivingen.
In de verte zie je de sneeuwbergen met namen als de Leninpiek en de piek Kommunizma.
Ze zijn hoger dan 7.000 meter.
ONEINDIGE ONAARDSE ONHEILSPELLENDE SCHOONHEID!
De zomer komt eraan en dat betekent dat sommige mensen uit Osh hun nomadenbestaan weer opnemen.
Ze vestigen zich in dit ruige gebied in joerten; ronde vilten tenten.
Wij kloppen aan bij de familie Jilkiankan en worden uiterst hartelijk ontvangen.
ALCOHOLISCHE PAARDENMELK
De familie spreekt een beetje Russisch; Janny & Kasper ook en zo leren wij, dat deze mensen tot oktober hier blijven wonen.
Ze hebben een paar paarden. Die worden niet alleen als vervoermiddel gebruikt maar de merries worden gemolken en daarvan worden diverse producten gemaakt.
Onder andere Koumis.
Zurige licht alcoholische melk, die lekker combineert met de zoete broodjes, de koekjes, de noten en het fruit dat men ons voorzet.
DRIELANDENWERELD
Wij zetten de tocht voort en komen in de drielandenwereld Kirgizië -Tadjikistan-China.
Bij de grensovergang worden de vrachtauto’s door medewerkers van Kasper tegengehouden. De chauffeurs moeten alles uitladen. Daarna moeten ze hun wielen één voor één verwijderen. De banden moeten van de velgen, koplampen moeten gedemonteerd worden; kortom alles wordt eraan gedaan om het de chauffeurs zo moeilijk mogelijk te maken.
Zo’n controle duurt al gauw tien tot twaalf uur. En dan lopen ze de kans dat ze het verderop nog een keer moeten overdoen.
Het gevolg is dat de smokkelauto's de route door het Pamirgebergte steeds meer mijden. Maar daarmee is het probleem niet opgelost. De grens is groot en ontoegankelijk voor de mensen van de V.N. omdat hun mandaat niet zo ver reikt. Mensen op paarden en ezels of zelfs te voet gaan hier de grens over met grote hoeveelheden drugs. Het duurt allemaal wat langer dan met de vrachtauto’s maar het is wel zo effectief.
TERUG IN OSH
Terug in Osh valt me nu pas goed op, dat de Kirgiezen en Oezbeken in aparte wijken wonen, maar wel met elkaar de enorme grote markt bevolken.
De Kirgiezen hebben vaak gevorkte baarden, Chinese trekken en Kirgiezenogen zoals die beschreven worden in De Toverberg van Thomas Mann. Ze hebben hoge witvilten hoeden op het hoofd. De vrouwen hullen zich in traditionele kledij met uiterst felle kleuren.
De Oezbeken hebben een meer Mongools uiterlijk. Vrouwen alweer vaak in rood, roze, paars en gifgroen. Mannen met wijde broeken en zwart-witte platte hoedjes. Veel mensen hebben gouden tanden.
HEVIGE RELLEN
In 1990 waren er in Osh en omgeving hevige rellen tussen Oezbeken en Kirgiezen. Volgens officiële cijfers vielen er 300 doden en meer dan duizend gewonden.In Osh beweert men dat de aantallen veel hoger waren.
De pers werd geweerd, maar er zijn amateur-opnames gemaakt, die de meest verschrikkelijke beelden te zien geven.
Beelden bijvoorbeeld van baby’s, die aan vleeshaken zijn opgehangen.
Dit tot grote ontzetting van de mensen, die bezweren deze beelden gezien te hebben.
Als je vraagt of dit soort rellen zich kunnen herhalen, stuit je zowel bij Kirgiezen als Oezbeken op een muur van achterdocht en stilzwijgen.
Maar volgens Russen, die er nog wonen is de situatie in feite nog uiterst gespannen.
Zij verlaten het land dan ook en masse.
Ontmoetingen in de lucht:
1. Jevgeni, een Oezbeek
2. Mira, een Zuid-Afrikaanse
3. Harald, een Noor
4. Ilse, een Vlaamse
5. Jolande, een Hollandse
6. Joe, een Samoaan
Ontmoetingen in de open lucht:
1. De kapitein, een Montenegrijn
2. Salomon, een Mozambikaan
3. Meri-Tuuli, een Finse
4. Lama Tsultrim, een Bhutanees
5. De viskoopster, een Malta-ganger
6. Marco, een Boliviaan
7. Dominee Kiss, een Hongaar in Roemenië
8. Mevr. Sobolovic, een Joegoslavische
9. Uncle Basil, een indiaan in Guyana
10: Boris, een Siberiër
11: Mr. Omar, een Soedanees
12: Arvid, een Gotlander
13: Mr. T.F. Keohane Jr.,een Yank
14: Stefan, een Tovenaar
15: De Museumdirecteur, een Mauritiaan
16: Godfrey, een Zimbabwaan
17: Bassam Abu Sharif, een Palestijn
18: De oude schilder, een Cypriotische
19: Lucky, een hond te Lesotho
20: Mulu, een Eritreeër
21: De dierenarts, een Belg
22: De taxichauffeur, een Egyptenaar
23: De uitbater, een Bosniër
24: Piia, een Estlandse
25; De wapendrager, een kolonist op de Westbank
26: De pizzakoerier, een Geluidsliefhebber
27: Sigurd, een IJslander
28: De opvarende, een Helsinki-ganger
29: De luitenant-kolonel, een militair in Mozambique
30: Stan Aerts, een veehouder in een Schierenclave
31: De Jilkiankans, een familie in Kirgizië