Ronald van den Boogaard - Poëzie 138: ZoekPoëzie 44; Constant & Gerrit Kouwenaar

Details: Categorie: Poëzie (358); Gepubliceerd: 05 april 2013

Een essaytje in dichtvorm

Ik was in het COBRA-Museum in Amstelveen. Daar hing natuurlijk ondermeer werk van Constant.
Hij was in 1948 één van de oprichters van de COBRA-Beweging, een groep experimentele kunstenaars uit COpenhagen, BRussel en Amsterdam. De dichter Gerrit Kouwenaar -één van de Vijftigers- hoorde daar ook bij.
En ineens herinnerde ik mij ooit een gedicht van hem te hebben gelezen dat was opgedragen aan Constant.
Ik heb gezocht en gevonden.

Van Gerrit Kouwenaar

Elba

Voor Constant

Ik draag een waarschuwing bloedjas
en ik sta op elba.
Ik heet napoleon, ik heet o.a. napoleon
en ik sta op elba.
Ik draag honderd namen
en ik sta op elba.
Ik ben de achterkant van een heer.
O lieve generalen, zie mijn snavel
op elba.
Wandel met mij de parken verbanning en twijfel.
Er zijn nachten dat ik opzit als een snavelhondje.
Mijn rots is bruin, ge kunt het zien.
Mijn oog is het raderwerk van uw uitvindingen:
atoombom! Dank u, heren!

Maar nu de angst in parijs huist
op de keien die mijn parades nog proeven,
op de terrassen van kolonel sartre,
belijd ik de eiffeltoren de zee uit,
stalen angstfiliaaltje
op elba.

Ge denkt dat ik dood ben?
Ik sta er met sabel, met snavel, met bloedjas.
Mijn lichaam is groot en vet
en vet van de beenderen hitler en bismarck en nietzsche en truman.
Chaplin is mijn lakei, maar ik weet het:
hij steelt epauletten voor kermis
en tabak voor de slaven van soho,
hij steelt mijn historie voor marx-
protesteert, generalen!

Ik sta als een stinkput op elba
O generalen, proef de lyriek van mijn rotting.
Herhaal mij en groei mij.
Ik wacht u met spengler en galgen uit het museum.
Verlos mij, roep ik, maar hoop niet.
De slaven geloven geen kralen meer, generalen.
Ik heet o.a. napoleon van elba
en sint helena komt later.

Kouwenaar schreef dit gedicht in het voorjaar van 1949 op een waskrijttekening van Constant. Er was namelijk nog veel wit op die tekening. Hij deed er ongeveer een kwartier over.
In een interview in Trouw met Peter Henk Steenhuis noemt Kouwenaar dit gedicht ‘een essaytje in dichtvorm’.

‘Er spreekt een oprechte overtuiging uit en het is aardig verbeeld, maar het houdt op met wat er staat’’.

Verder noemt Kouwenaar Elba een geëngageerd gedicht met een duidelijk geprogrammeerde boodschap. En de opsomming van ’ de toenmalige Napoleons’ was spontaan ‘maar’, zegt Kouwenaar in het interview ’erg overdacht was die opsomming niet’.

Elba verscheen -enigszins aangepast- in de eerste experimentele bundel ’Achter een woord’ in 1953. Constant & Kouwenaar kenden elkaar uit hun Academie-tijd, woonden in de oorlog beiden in Bergen en publiceerden samen ondermeer ’Goedemorgen Haan’ een verzameling tekst-tekeningen.

ZoekPoëzie 1: Slauerhoff (1)
Maneschijn te Tsingtao

ZoekPoëzie 2; Natasha Lako
De vier heldinnen van Mirdita

ZoekPoëzie 3: Ursula Krechel
Boetedagen

ZoekPoëzie 4; Hugo Claus
Voor Gerrit Kouwenaar

ZoekPoëzie 5; Jan Engelman
En Rade