Nieuwe woorden
- Details
- Hoofdcategorie: Nieuwe woorden (111)
- Categorie: Nieuwe woorden
Stadsjeeps & rastemeiers
Zitschade
‘’Zitten is het nieuwe roken’’. Dat verontrustende zinnetje stond op de voorpagina van NRC-Handelsblad. Het is ’t resultaat van een grootschalig onderzoek onder ruim één miljoen westerse vrijwilligers die deelnamen. Acht uur zittend bureauwerk verhoogt de kans op overlijden met 40 procent. Net als trouwens drie uur T.V. kijken. Zitschade heet dat. Je kunt het overigens eenvoudig compenseren door op acht uur zitten één uur te wandelen in een fiks tempo.
Stadsjeep
Lang geleden toen ik in het leger diende, was ik chauffeur in een Nekaf. Een jeep, waarmee je in het terrein ongekend veel hordes kon nemen, als je er een beetje bedreven in was. Maar tegenwoordig bestaan er ook jeeps voor in de stad. Seat bijvoorbeeld heeft de Ateca ontwikkeld. Een autootje met een filerijassistent, een inparkeercamera en vermoeidheids- en voetgangersherkenning. Verder beklimt de jeep zonder moeite een steile dijk en daalt daar beheerst weer af zonder dat de chauffeur zelf hoeft te remmen. Wat je overigens met dat soort mogelijkheden aan moet is mij volkomen onduidelijk.
Glitteroksels
Het komt steeds vaker voor dat jonge vrouwen op feestjes en in disco’s verschijnen met glitters onder hun oksels. Dat schijnt sexy te zijn. Je kunt dan maar beter niet je haren scheren, want dat blijven de glitters beter zitten. In navolging op deze trend zijn er inmiddels ook glitterwenkbrauwen en glitternavels.
Rastemeier
In de Volkskrant komt Barbara van Brakel aan het woord. Zij is inmiddels 57 jaar, maar volgens de krant een rastemeier. Zij werkte namelijk vanaf haar achttiende jaar als hoer op diverse werkplekken in Utrecht. Zij geeft nu advies over hoe de nieuwe hoerenbuurt van Utrecht kan worden opgeknapt en veiliger kan worden gemaakt. Er worden onder meer 162 nieuwe ruimtes gebouwd, die verhuurd worden aan prostituees. Peeshuisjes noemt men dat.
Graffitistaking
Southern Rail, een Britse Spoorwegorganisatie riep weer eens een staking uit. Aanleiding was ditmaal graffiti dat op drie treinen was gespoten. Op borden werd het volgende meegedeeld: ‘’Deze dienst is geannuleerd wegens vandalisme. Excuses voor het ongemak’’.
Veel begrip bij de reizigers was er niet. Southern Rail heeft inmiddels de bijnaam Southern Fail, omdat er de laatste tijd treinen uitvallen om allerlei redenen. Tekort aan personeel, ruzie met de vakbonden, blaadjes of sneeuw op de rails. Zelfs verkeerd zonlicht.
Ziektelastmeter
Het werd gelanceerd door het Maastrichts Medisch Centrum. Een zogeheten ziektelastmeter voor patiënten met COPD, een ernstige longziekte die niet te genezen is. Maar met de ziektelastmeter kunnen wel resultaten geboekt worden, die tot verbetering leiden.
Arts en patiënt vullen ieder halfjaar een lijst in. Daar komen scores uit, die in een computerprogramma worden verwerkt. De patiënten moeten dan natuurlijk wel hun levensstijl aanpassen en maatregelen nemen.
Stoppen met roken bijvoorbeeld of meer bewegen. Waarom die patiënten dat niet zelf kunnen bedenken is me dan weer niet duidelijk.
- Details
- Hoofdcategorie: Nieuwe woorden (111)
- Categorie: Nieuwe woorden
Spellingchaos
Ik had het bijna verdrongen, maar het is alweer twintig jaar geleden dat de Nederlandse Taalunie nieuwe spellingregels bekendmaakte. In het Groene Boekje konden we allemaal zien hoe het voortaan moest. Er kwam veel kritiek en niet zo lang daarna verscheen het Witte Boekje hoe het ook kon.
Ik werd hieraan herinnerd, toen ik op een markt het boekje Spellingchaos tegenkwam, een ‘’buitenparlementair onderzoek naar de nieuwe spelling’’ van Wim Daniëls & Felix van de Laar.
Een humoristisch boekje. Verschenen in 1996.
Lees bijvoorbeeld even de volgende zin:
‘’De apenkolonie zat in de apebroodboom en op de apenrots, terwijl de kinderen apetrots hun apenliefde toonden door apenootjes te gooien, behalve die ene jongen die het apezat was en dat hele apengedoe maar apekool vond”.
De auteurs volgen hierbij de hilarische uitleg:
---Apenkolonie volgt de hoofdregel voor de tussen-n
---Apebroodboom krijgt geen tussen-n omdat ‘’aap’’ een diernaam is en ’broodboom’ een dierkundige aanduiding.
---Apenrots volgt de hoofdregel
---Apetrots krijgt geen tussen-n omdat het eerste deel van deze samenstelling het tweede deel versterkt en het geheel een bijvoeglijk naamwoord is.
---Apenliefde volgt de hoofdregel
---Apenootjes krijgt geen n, omdat ‘’aap’’ een diernaam is en ‘’nootjes’’ een plantkundige aanduiding
---Apengedoe volgt de hoofdregel
---Apekool krijgt geen n omdat ‘’aap’’ een diernaam is en ‘’kool’’ een plantkundige aanduiding; of zou hier de uitzonderingsmaatregel van toepassing zijn die zegt dat een samenstelling waarvan een van de delen niet meer in zijn oorspronkelijke betekenis is te herkennen geen tussen-n krijgt.
Zeer actueel nog.
En logisch dat de Nederlandse Taalunie spellingrust nastreeft
(Zie Nieuwe woorden 87; Spellingrust)
- Details
- Hoofdcategorie: Nieuwe woorden (111)
- Categorie: Nieuwe woorden
Tabletnekken & Panamamomentjes
Autoseksueel
In de Volkskrantrubriek Lust & liefde komt Lodewijk aan het woord. Hij is 66 jaar, psychotherapeut. De man heeft moeite met relaties, want met de seks wil het niet zo best lukken. Noch met vrouwen; noch met mannen. Maar solo komt hij altijd klaar. Toen hij nog maar acht jaar oud was, masturbeerde hij al drie keer per dag. En dat is altijd zo gebleven.
De man, die als therapeut heel veel mensen met hun seksuele problemen heeft geholpen, komt tot inzicht als hij een artikel leest in NRC-Handelsblad. Dat gaat over autoseksualiteit; seksualiteit dus die zuiver en alleen op jezelf gericht is. Er gaat een wereld voor hem open, want hij weet nu pas wat er met hem aan de hand is.
Boekenweesboek
Arjen Fortuin introduceert in NRC-Handelsblad het begrip boekenweesboek. ‘’Zielige mooie boeken, die in het geweld van allerlei bestsellers ten onder dreigen te gaan’’. Hij stelt voor dat boekhandels op een zaterdag eens promotie maken voor een boekenweesboek. Een amper opgemerkt, in de marge van het grote geweld uitgegeven prachtboek. Bijvoorbeeld Boontjes van Louis Paul Boon of Etty Hillesum leest Rainer Maria Rilke van Frits Grimmelikhuizen.
Tabletnek
Volgens diverse bronnen kampen veel kinderen van 8 tot 18 jaar met nek- en rugklachten. Ze zijn dagelijks vele uren voorovergebogen in de weer met hun tablet. Daardoor ontstaat de zogeheten tabletnek. Therapeuten hebben het er maar druk mee. Er is één voordeel: de muisarm verdwijnt meer en meer.
Entreetraining
De CITO-toets was natuurlijk prominent in het nieuws. De resultaten van die toets gaan weer zwaarder wegen voor het schooladvies van kinderen die de basisschool verlaten. Hierdoor wordt de entreetoets ook weer belangrijker. Dat is de toets die de kinderen in groep 7 maken ter voorbereiding op de echte toets een jaar later. Om die toets beter te laten verlopen kunnen jonge kinderen tegenwoordig entreetrainingen krijgen, bijles dus om de resultaten op te schroeven.
Panamamomentje
De Panamapapers zorgden voor opwinding & onrust. Lamaye Aharouay signaleert in een Volkskrantcolumn haar eigen ‘’Panamamomentje’’.
Het gebeurde op het station Duivendrecht. Ze moest naar Amersfoort, maar er reden geen treinen, omdat er op het station een verdacht persoon was gesignaleerd. Zij belt een taxi en wordt dan benaderd door een man, die zegt ‘’Ik sta verderop hoor’’. Achteraf bleek het een snorder, die een veel lagere prijs berekende dan een echte taxi. ‘’Het scheelde me geld en de kans dat iemand erachter zou komen was klein’’.
Mini-enquête
Dit was een veel gebezigd woord in Den Haag na de Panamapapers. Geen parlementaire enquête want dat zou te lang duren, maar een mini-enquête om betrokkenen uit de financiële wereld te ondervragen over belastingontwijking. Men gaat bekijken of dit nog voor de zomer kan.
Ik kan u nu al vertellen dat dit niet gaat lukken. En dat lijkt me maar beter ook.
Waarom een mini-enquête over zo’n groot onderwerp? Waarom niet een goed voorbereide en goed uitgevoerde echte parlementaire enquête?
Bijvoorbeeld om al die brievenbusfirma's in Nederland eens door te lichten.
Fuwafuwa (Een ideofoon)
Als een woord ongeveer net zo klinkt als het betekent kunnen mensen zo’n woord makkelijker onthouden. Althans dat wordt gesteld in De kleine Wetenschap, een rubriek voor kinderen in NRC-Handelsblad. Zo klinkt het woord ‘’bol’’ ook een beetje bol.
Vooral in het Japans komen nogal wat van dit soort woorden voor.
Bukubuki betekent bijvoorbeeld dik en fuwafuwa pluizig.
Dit soort woorden noemt men ideofonen.
- Details
- Hoofdcategorie: Nieuwe woorden (111)
- Categorie: Nieuwe woorden
Nieuwe Franse maitresse blijft een Nederlandse maîtresse
Het zal u niet ontgaan zijn, dat in Frankrijk onrust heerst. Onrust over politiek, terrorisme, socialisme, populisme.
Maar grote onrust is er ook over het plan om vanaf september het accent circonflexe (het dakje boven een î of een û) in een aantal woorden af te schaffen. Verlies van cultuurgoed vinden veel Fransen dat, om over ernstiger verwensingen (‘’barbarij’’) maar niet te spreken.
Toch gaat het plan door.
Heeft dit consequenties voor woorden met een dakje, die in het Nederlands zijn ingeburgerd?
NEE!
Verrassend genoeg vindt de Commissie Spelling van de Nederlandse Taalunie, dat in het Nederlands alles bij het oude moet blijven.
En zo krijgen we de curieuze situatie, dat bijvoorbeeld een woord als maîtresse voortaan in het Frans wordt geschreven als maitresse en in het Nederlands als maîtresse. Datzelfde geldt ook voor crème fraîche en coûte que coûte.
Behoorlijk ingewikkeld voor schoolkinderen, die nog voor Frans kiezen en een vertaling moeten maken, waarin dat soort woorden voorkomen.
De Commissie Spelling van de Nederlandse Taalunie benadrukt hierbij dat we in Nederland toe zijn aan ‘’spellingrust’
Hieronder de uitleg van de Taalunie.
''De spellinghervorming van de Franse taal zal geen gevolgen hebben voor het Nederlands. Dat heeft de Commissie Spelling van de Nederlandse Taalunie beslist. In het Frans verliezen enkele woorden hun accent circonflexe, woorden die we ook in het Nederlands hebben overgenomen. Maar de Nederlandse maîtresse verliest haar hoedje dus niet.
Vanaf volgend schooljaar zullen de leerlingen in Frankrijk de nieuwe spelling van het Frans aangeleerd krijgen. Zo zullen de letters i en u in verschillende woorden hun accent circonflexe verliezen. De Académie Française gaf die richtlijn in 1990 al om de taal eenvoudiger te maken, maar pas vanaf september dit jaar zullen de schoolboeken bij onze zuiderburen daar gevolg aan geven. Dat beslisten de Franse boekenuitgevers in februari.
"Een bijzonder interessante kwestie", noemden Nederlandse taalkundigen die beslissing toen. Want wat bijvoorbeeld met het woord "maîtresse"? Dat woord hebben we - accent incluis - overgenomen en perfect geïntegreerd in het Nederlands. Probleem: in het Frans verliest de maîtresse binnenkort haar "hoedje". Wat bij ons?
Uitgesproken wens tot spellingrust
De Commissie Spelling van de Nederlandse Taalunie heeft nu beslist dat de "Franse Spellingrevolutie" niet zal door druppelen tot bij ons. "De spelling van woorden in het Nederlands die uit het Frans overgenomen zijn (met accent en al), blijft ongewijzigd. Deze woorden worden beschouwd als ingeburgerd in het Nederlands en hoeven niet meer te voldoen aan de regels van hun land van herkomst. Een ander belangrijk argument is dat wij op dit moment zelf terughoudend zijn in het veranderen van de spelling van woorden wegens het belang van de herkenbaarheid van woordbeelden bij spelling en de uitgesproken wens tot spellingrust."
- Details
- Hoofdcategorie: Nieuwe woorden (111)
- Categorie: Nieuwe woorden
An office named Sue
In de Volkskrant wordt meneer Tom de Bruyne opgevoerd. Hij is oprichter van reclamebureau SUE in Amsterdam en noemt zichzelf ‘’gedragsontwerper’’.
Toen ik dat las ging ik nadenken over de vraag wat dat eigenlijk is: een gedragsontwerper. Niet zo moeilijk natuurlijk: Die man is van een reclamebureau en moet mensen zover zien te krijgen dat ze producten kopen, waarvoor hij reclame maakt. Want uit allerlei onderzoeken is bekend dat je het gedrag van alle mensen kunt beïnvloeden. Positief of negatief.
Maar het heeft iets onrustbarends. Er is ook nauwelijks een werkwoord van te maken.
En van al die andere vormen van ‘’gedragsontwerpen’ wel.
Op de glijdende schaal van negativiteit doet meneer de Bruyne dus aan:
Bewerken
Beïnvloeden
Ompraten
Meekrijgen
Manipuleren
Indoctrineren
Hersenspoelen
Herprogrammeren
En dan even over die naam Sue.
A:
Dit is kort en krachtig. Een tikkeltje mysterieus en dat wekt nieuwsgierigheid op.
Sue komt uit de uitermate succesvolle song ‘’A boy named Sue’’ van Johnny Cash. Met de prachtige strijdbare regel: Seems I had to fight my whole life through.
B:
Gebrek aan creativiteit; gemakzuchtig. Dit komt uit de uiterst commerciële song ‘’A boy named Sue’’ van Johnny Cash. Het treurige verhaal van een jongen die een meisjesnaam krijgt en alleen daardoor al een geboren loser is. Een song ook met de lullige regel: My name is Sue, how do you do?
Goedemorgen!
Pagina 4 van 22